وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه مسلمانان آمریکا
وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه مسلمانان آمریکا: جامعه سیاه پوستان آمریکا یا آنچه در دهه های اخیر به نام جامعه امریکایی های سیاه افریقایی تبار نامیده می شوند، حساسیت زیادی به اسلام و مسلمانان پیدا کرده اند. در آغاز مهاجرت اروپایی ها به قاره امریکا و توسعه تجارت بردگی و برده فروشی در ایالات متحده امریکا، تعداد زیادی از بردگان فرستاده شده از افریقا به امریکا، مسلمان بودند. ولی چون مستعمره های انگلیس در امریکا بیشتر مسیحی بودند، سیاه پوستان این سرزمین، مذاهب مختلف مسیحیت را پذیرفته و آثار مسلمانان سیاه پوست در امریکا تا اواخر قرن بیستم چندان ظاهر و مشهود نبود.
با وجود این، اسم و رسم برخی از مسلمانان سیاه پوست اولیه را در کتاب ها و داستان های مربوط به دوره بردگی در امریکا می توان ملاحظه کرد؛ از جمله الکس هیل و داستان و رمان او به نام «ریشه ها» به خاطرات برده ای سیاه پوست و مسلمان به نام محمد بیلالی اشاره می کند که در دهه 1720 میلادی از افریقای غربی به امریکا مهاجرت کرد. این خاطرات به زبان عربی، در کتابخانه دانشگاه جرجیا در جنوب ایالات متحده امریکا محفوظ است.
در دهه های نخستین قرن بیست و یکم که نهضت های اجتماعی و مدنی سیاه پوستان امریکا در پی دستیابی به حقوق و آزادی های فردی و کشوری در حال رشد و نمو بود، یک سیاه پوست از شهر دیترویت در ایالت میشیگان امریکا- که مرکز صنایع اتومبیل سازی است- به اسلام گرایش پیدا کرد و گروه و سازمانی به نام «ملت (یا گروه) اسلام» را تشکیل داد. نام این فرد در اصل الیجاح پول بود که بعدها به الیجاح محمد تغییر نام داد.
سیاه پوست معروف انقلابی امریکا به نام مالکم ایکس- که در دهه 1960 میلادی فعالیت داشت- و لوئیز فراخان (رهبر کنونی سیاه پوستان این مکتب) هر دو در کنار الیجاح محمد پرورش یافتند. ناگفته نماند برخی از باورهای این مکتب با آیین، روش و اعتقادات مسلمانان سنتی مغایرت دارد.
نهضت مسلمانان « ملت (گروه) اسلام» به رهبری الیجاح محمد از یک سو متاثر از فرقه های مسیحیت در امریکا بود و از سوی دیگر به اسلام گرایش داشت. حرکت این نهضت که با نام گروه و ملت در جست و جوی بازیابی آزادی های گمشده خود در جامعه امریکا بود، در واقع نوعی مقاومت در مقابل تهاجم فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نژادی سفید پوستان امریکا علیه سیاه پوستان محسوب می شد.
ملت یا گروه اسلام الیجاح محمد کوشش داشت این هویت گمشده سیاه پوستان را زیر چتر اسلام بیاید. مالکم ایکس در سال 1964 میلادی از گروه الیجاح محمد جدا شد و گروه جدیدی به نام مسجد مسلمان را تشکیل داد که با سازمان وحدت امریکایی های افریقایی تبار رابطه و همکاری داشت. بر اساس خاطرات مالکم ایکس او در زیارت حج در مکه معظمه که از آن بسیار متاثر شد، شرمسار بود؛ زیرا به زبان عربی که زبان اسلام می باشد، آشنایی نداشت. مالکم ایکس در سال 1965 در یک جلسه سخنرانی در شهر نیویورک ترور و کشته شد.
پس از درگذشت الیجاح محمد در سال 1975 میلادی پسر او والاس محمد فعالیت پدر را ادامه داد؛ ولی در بسیج سیاه پوستان چندان موفق نشد، تا سرانجام یکی از پیروان پدر او، به نام لوئیز فراخان از دهه 1980 میلادی این ماموریت را به دست گرفت که همچنان ادامه دارد. فراخان بیش از سایر رهبران سیاه پوست امریکا، با گروه های دیگر مسلمانان در امریکا درآمیخت و همراه شد. با هدایت او در در دهه 1990 میلادی و اوایل قرن بیست و یکم دو تظاهرات یک میلیون نفری به منظور بسیج سیاه پوستان برای رهایی از یوغ ظلم و ستم نظام جهانی سفید پوستان و همفکران آنان در واشنگتن سازمان یافت.
انتقاد لوئیز فراخان از رژیم صهیونیستی او را آماج خشم و غضب صهیونیست ها و هواداران امریکایی آنان قرار داد. اختلاف میان او، هواداران و پیروانش با یهودی های امریکا همیشه آشکار بوده است.
آمریکا شناسی: امریکا آنگونه که هست
نفوذ اسلام در بین سیاه پوستان امریکا فراسوی گروه های الیجاح محمد، مالکم ایکس و لوئیز فراخان است. بسیاری از مسلمانان سیاه پوست بومی امریکا، از اهل سنت و برخی نیز از مذاهب دیگر اسلامی، از جمله شیعیان هستند. نفوذ اسلام در بین سیاه پوستان امریکا در چند دهه اخیر، از همه ادیان و مذاهب دیگر بیشتر بوده است. هویت اسلامی سیاه پوستان را به خوبی می توان در نام و رسم بسیاری از شخصیت های حرفه ای، فرهنگی، ورزشی و بازرگانی ملاحظه کرد. امروز فرقه ها و گروه های انشعابی مختلفی از سیاه پوستان مسلمان امریکا وجود دارند که اغلب کوچک بوده و معدودی از «ملت (گروه) اسلام» هستند که در سطح مذهبی و مدنی فعالیت دارند.
سازمان ها و تشکل های مسلمانان در امریکا
میزان گرایش به اسلام در امریکا در سال 2005 میلادی 20 هزار نفر تخمین زده شده است که از این تعداد، 63 درصد امریکایی های افریقایی تبار، 27 درصد سفید پوست و 9 درصد را لاتین ها تشکیل می دهند. سازمان ها و تشکل های مسلمانان امریکا در حوزه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، حرفه ای و اقتصادی بر دو نوع است. سازمان ها و تشکل ها و مراکز اسلامی که شامل مسلمانان بوده و فراسوی دایره ملیت، قومیت و عضویت کشور به خصوصی است و سازمان ها و مراکزی که ویژه یک کشور و ملیت اسلامی بوده و اعضا و فعالیت های آنها بر محور ملیت ها، فرهنگ ها و گروه های ویژه قرار دارد. شورای روابط امریکایی- اسلامی از نوع اول و مرکز جامعه عرب برای خدمات اقتصادی و اجتماعی از نوع دوم است.
جامعه مسلمانان در امریکا همچنین شامل تمام مذاهب اسلامی از جمله حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و جعفری اثنی عشری بوده و فرقه های مختلف مانند اسماعیلیه، احمدیه و ...، تشکیلات و فعالیت های ویژه خود را دارند. ویژگی های خاص مسلمانان در امریکا در برداشتن ملیت های مختلف است که ارتباط، همکاری و آشنایی با فرهنگ ها و ملیت های اسلامی را برای شهروندان اسلامی آسان می سازد.
بنای مسجد در امریکا از دهه های نخستین قرن بیستم آغاز شد. سال 1915 میلادی مهاجران آلمانی تبار اولین مسجد را در ایالت مین در شمال شرقی امریکا بنا نهادند. با افزایش جمعیت مهاجران مسلمان در امریکا، تعداد مساجد در سراسر ایالات متحده امریکا توسعه و افزایش پیدا کرد، به طوری که تا آغاز قرن بیست و یکم بیش از 1200 مسجد در شهرها و ایالت های مختلف امریکا پایه گذاری شده است. مدارس تمام وقت و نیمه وقت که تدریس تحصیلات ابتدایی و متوسطه را همراه با قرآن، شریعت و مسائل مذهبی و اجتماعی عهده دار هستند، در امریکا رو به فزونی است و تعداد این مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی از یک هزار بیشتر است. افزون بر این، موسسه های خیریه و وقفی که تعداد آن به چند صد مرکز می رسد، عامل مهمی در خدمات اجتماعی، بهداشتی، خانوادگی و آموزش و پرورش مسلمانان در امریکاست.
یکی از تشکل های فعال مسلمانان در ایالات متحده امریکا، جامعه اسلامی امریکای شمالی است. این سازمان به وسیله بسیاری از تشکل های نخستین که یکی از آنها انجمن دانشجویان مسلمان است، تاسیس شده و شامل انجان های دیگر مانند انجمن اسلامی دانشمندان و مهندسان، انجمن اسلامی پزشکی و همچنین انجمن اسلامی دانشمندان علوم اجتماعی مسلمان است.
یکی از فعالیت های اصلی جامعه اسلامی امریکای شمالی کنفرانس سالیانه آن است که نزدیک به 30 هزار نفر در آن شرکت می کنند. حلقه (دوره یا گروه) اسلامی امریکای شمالی انجمن دیگری از مسلمانان امریکا است که در دهه 1970 میلادی به وسیله گروهی از مسلمانان آسیای جنوبی تشکیل شد و در سال های اخیر در امور اجتماعی فعالیت داشته است و نشریه «پیام بین الملل» را برای معرفی هویت اسلامی و تحقیق درباره مسائل مسلمانان در سراسر امریکا و کانادا منتشر می کند.
انجمن (یا جامعه) امریکایی مسلمانان که در آغاز از سوی دانشجویان و فارغ التحصیلان کشورهای عربی تاسیس شد، در دهه های اخیر فعالیت گسترده ای داشته و مجله انگلیسی زبان مسلمانان امریکایی را منتشر می کند.
صنایع فرهنگی و رسانه های امریکا
از بیداری اسلامی تا تمدن اسلامی
شورای روابط امریکایی – اسلامی (CAIR) در سال 1994 میلادی تشکیل شد و هدف و فعالیت اصلی آن اطلاع رسانی و آگاهی افکار عمومی درباره مسائل مسلمانان امریکا و دنیای اسلام است. این شورا همچنین دیده بانی حفظ حقوق شهروندان مسلمان در ایالات متحده امریکا را بر عهده دارد و علیه تبعیض های دینی و نژادی فعالیت می کند.
دیگر تشکل های مسلمانان در امریکا از جمله شورای امور عمومی مسلمانان و اتحادیه مسلمانان امریکایی، سازمان ها و تشکل های دیگری هستند که به موازات شورای روابط امریکایی- اسلامی به منظور وحدت و شناخت مسلمانان فعالیت دارند و شهروندان مسلمان ایالات متحده امریکا را به شرکت در انتخابات عمومی، محلی و مشارکت در امور سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تشویق می کنند. موسسه بین المللی اندیشه اسلامی که چند دهه پیش به وسیله دانشمند فلسطینی اسماعیل الفاروقی در حومه واشنگتن تاسیس شد، نمونه از فعالیت های فرهنگی و علمی بود که آثار متعددی در موضوع های تاریخ، تمدن و جامعه اسلامی در امریکا منتشر کرد. اسلامی کردن علوم اجتماعی امروزی یکی از اهداف این موسسه است.
وضعیت اجتماعی و اقتصادی مسلمانان در امریکا
مطالعات جدید که از اوضاع اجتماعی و اقتصادی مسلمانان در امریکا به صورت تطبیقی درباره سایر اقلیت ها انجام شده است، نشان از آن دارد که حد متوسط آموزش و پرورش و تحصیل در بین مسلمانان چهارده سال بوده و این شاخص به مراتب نسبت به سایر نژادها و اقلیت های مقیم امریکا در سطح بالاتری قرار دارد. به عبارت دیگر حد متوسط درجه تحصیلی مسلمانان در امریکا بالاتر از دیپلم و در سطح دو سال اول دانشگاهی است. به همین ترتیب نیز درآمد یک خانواده مسلمان در امریکا بالاتر از درآمد خانواده اقلیت اسپانیایی زبان و سفید پوست است.
آماری که روزنامه واشنگتن پست در تاریخ 27 اوت سال 2006 میلادی از اوضاع اجتماعی مسلمانان امریکا منتشر کرد، نشان می دهد سطح تحصیل دانشگاهی جمعیت مسلمانان مقیم امریکا به مراتب بالاتر از حد متوسط تحصیلات امریکا یعنی تمام شهروندان آن کشور است. در حالی که 59 درصد مسلمانان مقیم امریکا دارای مدرک کارشناسی هستند و فقط 27 درصد جمعیت کل امریکا در این ردیف قرار دارند. همین آمار نشان می دهد که درآمد سالیانه یک فرد مسلمان (50 هزار دلار) بیش از درآمد متوسط یک فرد امریکایی (49 هزار دلار) است. مهمتر از همه 82 درصد نفوس مسلمان امریکا هویت اسلامی را در زندگی روزانه خود بالاتر از هویت ملی، نژادی و زبانی می دانند.
جمعیت ایرانیان در امریکا، از نظر درآمد سالیانه، در مقایسه با سایر اقلیت ها در سطح بالاتری قرار گرفته است؛ به طوری که درآمد یک ایرانی به طور متوسط در امریکا از 65 هزار دلار تجاوز می کند. در مجموع مسلمانان مقیم امریکا، از نظر تحصیل، درآمد و اشتغال، در مقایسه با سایر اقلیت های مقیم آن کشور، جایگاهی به مراتب بهتر و برجسته تر دارند. باید خاطرنشان کرد که این آمار شامل اقلیت یهودی که سال های پیش به امریکا مهاجرت کرده اند، نمی شود.
بحران حاکمیت، معنویت و فرهنگ در امریکا
آمارها نشان می دهد که در سال های اخیر، درآمد، مالکیت خانه و درجه تحصیل مسلمانان سال به سال در حال افزایش است. برای مثال درآمد متوسط یک مسلمان مقیم در امریکا، در 10 سال قبل، 51966 دلار بوده است که اکنون به 55958 دلار افزایش یافته است. به طور متوسط پنجاه و نه و نیم درصد مسلمانان مقیم امریکا، مالک محل سکونت خود هستند.
همچنین مسلمانان در مناطق و مراکزی سکونت دارند که سطح تحصیلات افراد آن منطقه بالا بوده و دست کم تا مدرک کارشناسی می باشد. در این مورد نیز، ایرانی های مسلمان مقیم امریکا، بر سایر مسلمانان، برتری تحصیلی و مالی آشکاری دارند به گونه ای که حداقل درآمد افراد در مناطق محل سکونت ایرانیان از 70 هزار دلار تجاوز کرده، 63 درصد آنان مالک خانه خود بوده و 46 درصد از فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند.
آمار دقیق و صحیحی از ایرانیان مقیم امریکا که به این کشور مهاجرت کرده و یا تابعیت آن را پذیرفته و یا به صورت دیگری در آن ساکن هستند وجود ندارد. برای مثال آمار سال 2000 میلادی دولت ایالات متحده امریکا، جمعیت ایرانی تبار این کشور را حدود 370 هزار نفر تخمین زده است که در حقیقت در سطحی بسیار پایین تر از آمار واقعی است؛ در حالی که آمارهای منتشر شده همان سال از منابع دیگر ملی، جمعیت ایرانیان مقیم امریکا را بین 800 هزار تا 1 میلیون و 100 هزار نفر برآورد کرده است که از این تعداد، نزدیک به 300 هزار تا 600 هزار نفر در کالیفرنیای جنوبی زندگی می کنند.
بیشتر ایرانیان مقیم امریکا شیعه اثنی عشری هستند. در سال 2006 میلادی دفتر حافظ منافع جمهوری اسلامی ایران در واشنگتن، تقریبا 400 هزار پرونده در مورد ایرانیان مقیم امریکا در دست داشته اند که بر اساس گفته های مقامات این دفتر، هر پرونده می تواند نمایانگر خانواده ای در حدود 2 تا 4 نفر باشد که بر اساس این آمار عده ایرانیان مقیم امریکا از یک میلیون نفر تجاوز می کند.
با وجود فشار های وارده به مهاجران و شهروندان مسلمان مقیم امریکا، پس از حمله های تروریستی 11 سپتامبر 2001 میلادی، فعالیت سیاسی و غرور اجتماعی مسلمانان این کشور در چهار سال اخیر رشد چشمگیری داشته است. نظر سنجی بنگاه زاگبی از فعالیت گروه مسلمانان که مدت کمی بعد از حمله های تروریستی 11 سپتامبر 2001 میلادی انجام شد، نشان داد که مسلمانان یک گروه فعال سیاسی بوده اند، به گونه ای که 95 درصد آنان در انتخابات ملی نام نویسی کرده و 88 درصد در محل های رای گیری حضور یافته اند. بر اساس این نظر سنجی، هویت اسلامی مسلمانان، بزرگترین، عامل در فعالیت سیاسی این گروه در امریکاست.
برخلاف تصویرهای منفی و مخدوشی که در سال های اخیر از مسلمانان امریکا، ترسیم شده است، بر اساس نظر سنجی زاگبی، بیشتر مسلمانان عقیده دارند که وضع کنونی، بهترین موقعیت را برای گسترش اسلام در امریکا فراهم آورده است. همین نظر سنجی نشان می دهد که یک گرایش قوی میان مسلمانان برای وحدت اسلامی به وجود آمده است که این واقعیت در تشکل های سیاسی، مدنی، فرهنگی، علمی و اجتماعی مسلمانان و سازمان های وابسته به آنها، آشکارا دیده می شود.
نظر سنجی های متعدد بنگاه زاگبی در سال های اخیر نشان می دهد که سه چهارم (75 درصد) از مسلمانان امریکا در امور خیریه شرکت داشته و ماهیانه و سالیانه، مبلغ معینی در حمایت از این مراکز پرداخت می کنند. 45 درصد مسلمانان امریکا گفته اند که به شکل داوطلبانه و بدون دریافت حقوق و مزد، در کارهای اجتماعی و عمرانی مسلمانان شرکت دارند.
همین نظر سنجی های نشان می دهد که مجموعه بزرگی از مسلمانان مقیم امریکا (حدود 33 تا 38 درصد) بر این باورند که ایالات متحده امریکا، علیه اسلام و نه علیه تروریسم، مبارزه می کند. نتایج نظرسنجی های بنگاه زاگبی، در مورد رفتار و روش اجتماعی و هنجاری مسلمانان مقیم امریکا جالب به نظر می رسد. بر اساس این نظر سنجی ها، از هر 20 شهروند مسلمان مقیم امریکا، 19 نفر از رفاه عمومی، شامل بهداشت ملی برای همه، حمایت می کنند.
در این جا باید توجه داشت که امریکا تنها کشور بزرگ صنعتی- غربی است که در آن، سیستم تامین بهداشت ملی، برای تمامی شهروندان وجود ندارد. مسلمانان مقیم امریکا، با آماری نزدیک به 95 درصد عقیده دارند که همه تبعیض های نژادی در امریکا باید از بین برود. آنها با شاخصی قریب به 50 درصد موافق تنظیم قوانین و آیین نامه های حفظ محیط زیست هستند و بیشتر مسلمانان امریکا، طرفدار حمایت دولت از طبقه محروم و فقیرند.
یک نظر سنجی دیگر از بنگاه زاگبی نشان می دهد 29 درصد مسلمانان مقیم امریکا، در نماز جمعه مساجد و مراکز اسلامی محل سکونت خود شرکت می کنند و 25درصد نیز، بیش از یک بار در هفته، در جلسه های مساجد و مراکز اسلامی جمع می شوند. در تاریخ 1 اوت سال 2005 میلادی روزنامه واشنگتن پست، در گزارش کاملی به فعالیت های مساجد و مراکز اسلامی دو ایالت مجاور پایتخت امریکا (ویرجینیا و مریلند) پرداخت و از افزایش تعداد مساجد جدید بزرگی خبر داد که هر کدام 2 تا 3 میلیون دلار هزینه داشته است. بیش از 300 هزار مسلمان امریکایی، در حومه واشنگتن زندگی می کنند و هر یک از مساجد تازه تاسیس این منطقه، ظرفیت عبادت بیش از یک هزار نفر را در یک زمان داراست.
امروز، بیشترین رشد دینی از نظر جمعیتی، در مذاهب اسلامی دیده می شود. در امریکا نیز همانند اروپا، نه تنها جمعیت مسلمانان رو به فزونی است، بلکه گرایش به دین مبین اسلام نیز از ادیان دیگر جهان بیشتر است. اکنون 5 درصد جمعیت اروپا را مسلمانان تشکیل می دهند و بر اساس گزارش روزنامه فایننشال تایمز در 15 ژوئیه سال 2005 میلادی، جمعیت مسلمانان اروپا در بیست سال آینده دو برابر شده و به 40 میلیون نفر خواهد رسید.
بر اساس این گزارش، 5 درصد جمعیت آلمان، 3 درصد جمعیت دانمارک، 4 درصد جمعیت سوئد، 5/5 درصد جمعیت هلند، بیش از 8 درصد جمعیت فرانسه و 5 درصد جمعیت سوئیس را مسلمانان تشکیل می دهند. سایر کشورهای اروپا نیز از جمعیت مسلمانان بهره مند هستند، افزون بر اینکه بیش از 50 درصد کشور بوسنی و هرزگوین مسلمان بوده و شمار بسیاری از نفوس کشور آلبانی را مسلمانان تشکیل می دهند. جمعیت مسلمانان در اروپا، در 25 کشور عضو اتحادیه اروپا زندگی می کنند و این در شرایطی است که مسلمانان، نظامی در ردیف ملت- دولت در این اتحادیه نداشته و این مجموعه سیاسی، به خوبی برتری و تسلط فرهنگی و دین مسیحی خود را حفظ کرده است.
حرکت به سوی مرزهای جدید عنوان و اصطلاحی بوده است که ایالات متحده امریکا و امریکایی ها، در تبیین گسترش و توسعه قدرت جغرافیایی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی خود به کار برده اند. امروز مسلمانان، مرزهای جدید امت اسلامی را در جهان می گشایند. به گمان عده انگشت شماری از نخبگان امریکا، ایالات متحده امریکا، امروز جایگاهی برای جامعه و فعالیت امت اسلامی است.
تحولات بین المللی، دگرگونی های ارتباطاتی، اقتصادی، سیاسی و بیداری امروز جهان اسلام سبب شده مسلمانان امریکا، در محور یک تقاطع تاریخی قرار گیرند. افزایش جامعه مسلمانان در امریکا، فرصتی برای درک و شناخت چالش های دنیای معاصر بوده و همچنین زمینه مناسبی است که اسلام، در درون بزرگترین ابرقدرت نظامی و اقتصادی امروز جهان ایفای نقش کند.
تاریخ و تمدن امریکا: بررسی نظام اجتماعی
سرباز عقل: امریکا شناسی: پروفسور حمید مولانا// وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه مسلمانان آمریکا
- ۹۷/۱۲/۱۳
