غرب شناسی

چهارشنبه, ۱۹ دی ۱۳۹۷، ۰۴:۳۸ ب.ظ

غرب شناسی | تهاجم فرهنگ رسانه ای غرب: انتشار فرهنگ و افکار غربی در ابتدا به آسانی صورت نمی گرفت، اما وقتی فرهنگ به فرهنگ رسانه ها تبدیل شد، سراسر روی زمین را فراگرفت. وقتی این قبیل مسائل مطرح می شود، معمولا از سر سهل انگاری چیزی می گویند و احیانا اشخاص و سازمان هایی را مسئول می دانند و می پندارند (یا به هر حال وانمود می کنند) که فلان شخص یا گروه عقل ستیز و دشمن علم یا به همان سنت و نهاد قدیمی، مانع روی کردن به علم و عقل شده است.

اگر یک یا چند شخص و سازمان می توانند مردمان را از روی کردن به علم بازدارند، چرا این همه سفارش و تشویق اثر نکرده و مردمان را چنان که باید به تحصیل و تحقیق بر نینگیخته است؟ در جایی که تشویق و تحریض بی اثر است، صرف نهی و منع هم (به فرض اینکه نهی و منعی باشد) اثر ندارد. در حقیقت، اگر در وجود قومی هماهنگی و همنوایی با عالم علم و عقل پدید آمده باشد، نهی ناهیان اثر نمی کند و به ستایش تشریفاتی از علم و عقل و عالم هم نیاز نیست.

در دوره اسلامی اهل تحقیق و نظر به اختیار و با علاقه به علم و فلسفه رو کردند، اما در دوره اخیر، علم جدید با بسط قدرت غرب انتشار یافت. من در اینجا در مورد مسائلی از این قبیل که علم جدید با قدرت چه نسبتی دارد و آیا این علم عین قدرت است یا با قدرت نسبتی عَرَضی و اتفاقی دارد بحث نمی کنم، ولی شاید هیچ کس منکر نباشد که با بسط و توسعه قدرت غرب، رسوم و علایق و روابط غربی در همه جهان به تدریج منتشر شده و انتشار آنها به نحوی، اگر نه در تحکیم قدرت غربی، در بسط دامنه آن موثر افتاده است.

انتشار فرهنگ و افکار غربی در ابتدا به آسانی صورت نمی گرفت، اما وقتی فرهنگ به فرهنگ رسانه ها تبدیل شد، سراسر روی زمین را فراگرفت. ما از اوایل زمان قاجاریه با اروپا روابط فرهنگی داشته ایم و منور الفکرها در آغاز قرن چهاردهم غرب و فرهنگ غربی را تبلیغ و ترویج می کردند، اما استقبال از رسوم و عادات زندگی غربی دامنه محدود داشت. میرزا حسین قلی آقا که در زمان فتحعلی شاه برای تحصیل و آموختن فنون نظام به فرانسه اعزام شد، نه فقط مثل افسران فرانسه لباس می پوشید و حرکات و سکنات آنان را تقلید می کرد، بلکه صورتی از ناسیونالیسم را هم با خود آورد.

اما در آن زمان، ماده مردمان برای پذیرفتن رسوم و آراء غربی چندان مستعد و قابل نبود. غرب نیز تا وقتی شرق شناسی تمامیت اندیشه و زندگی اقوام غیر غربی را به گذشته منسوب نکرد و در موزه تاریخ غرب به آن جایی نداد، جز در مواردی که بهره برداری از منابع طبیعی و نیروی انسانی اقتضای دخالت می کرد، اهتمام چندان در تغییر شیوه زندگی مردمان نداشت. به عبارت دیگر، تا زمان جنگ جهانی اول تهاجم فرهنگی به معنی امروزی مطرح نبود. پس از جنگ جهانی اول، اروپا دچار نوعی احساس ضعف و گیجی شد و امریکا در راه غرور افتاد.