تاریخ فلسفه غرب| ایمانوئل کانت| زندگی و تالیفات کانت

 

تاریخ فلسفه غرب| ایمانوئل کانت| زندگی و تالیفات کانت: پس از انتشار کتاب نقد عقل محض کانت در سال 1781 میلادی، سایر تالیفات مشهور کانت پی در پی منتشر گردیدند. در سال 1783 میلادی مقدمه بر هر فلسفه آینده از چاپ درآمد، در سال 1785 میلادی مبانی اساسی فلسفه اخلاق و در سال 1786 میلادی مبانی مابعدالطبیعی اولیه علوم طبیعی و در سال 1788 میلادی ویرایش دوم نقد عقل محض و نقد عقل علمی و در سال 1790 میلادی نقد حکم و تصدیق و در سال 1793 میلادی دین در محدوده عقل تنها و در سال 1795 میلادی رساله کوچکی به نام صلح دائم و در سال 1797 میلادی فلسفه اخلاق منتشر شد.

 

پس می توان فهمید که با یک چنین برنامه سنگینی کانت چرا در اوقات خود به صرفه جویی می پرداخت و به همین جهت تنظیم اوقات او در این سنوات که در مدت استادی خود آن را دقیقا رعایت می کرد ضرب المثل شده است. اندکی پیش از ساعت پنج صبح از خواب بر می خواست و تا ساعت شش به نوشیدن چای و کشیدن چپق و اندیشیدن درباره کار آن روز مشغول می شد. از ساعت شش تا هفت درس خود را آماده می کرد و از ساعت هفت یا هشت تا ساعت نه یا ده، بنا به اقتضای فصل به تدریس اشتغال داشت. از این ساعت تا ظهر به کار نوشتن می پرداخت و ظهر معمولا با چند نفر از مهمانانش غذا می خورد و این کار ساعتها ادامه داشت، زیرا از محاوره با دیگران لذت می برد. پس از آن به گردش روزانه خود می رفت که قریب به یک ساعت طول می کشید و شب را به خواندن و تفکر می گذراند و ساعت ده به بستر می رفت.

 

ایمانوئل کانت| زندگی و تحصیلات کانت

واکنش فیلسوفان سنت گرا به انقلاب فرانسه

تاریخ فلسفه غرب| فلیسیته روبر دو لامنه

 

کانت فقط یک دفعه با مقامات دولتی تصادم پیدا کرد، و آن به سبب انتشار کتاب دین در محدوده عقل تنها بود. در سال 1792 میلادی قسمت اول این کتاب به نام «شر اصلی در طبیعت بشر» را بازرسان نشریات به عنوان اینکه مانند سایر تالیفات کانت برای خوانندگان عادی نوشته نشده پروانه چاپ دادند. اما قسمت دوم آن موسوم به «تعارض بین اصل خیر و شر»مورد قبول بازرسان واقع نشد، زیرا آنها معتقد بودند که او در این قسمت به الهیات کتاب مقدس حمله کرده است. با این حال تمام کتاب که مشتمل بر چهار قسمت بود مورد تصویب دانشکده الهیات دانشگاه کونیگسبرگ و دانشکده فلسفه دانشگاه ینا واقع شد و در سال 1793 میلادی انتشار یافت.

 

سپس اشکال پیش آمد. فریدریش ویلهلم دوم، جانشین فریدریش بزرگ بر تخت کشور پروس، کتاب را نپسندید و کانت را متهم به سوء تعبیر و تحقیر بسیاری از اصول اساسی کتب مقدس و دین مسیح کرد. شاه کانت را تهدید کرد که اگر این جرم را تکرار کند مورد تنبیه واقع خواهد شد. فیلسوف حاضر نشد عقاید خود را انکار کند و گفته های خود را پس بگیرد، اما قول داد از اظهار نظر علنی درباره دین، چه طبیعی و چه مُنزل، ضمن درس یا در نوشته های خود اجتناب کند. با این همه، کانت بعد از مرگ پادشاه خود را بری و فارغ از این قول دانست و در سال 1789 میلادی کتاب تعارض قوای عقلیه را منتشر کرد که در آن ارتباط بین علم کلام، به معنی اصول عقاید کتب مقدس، و فلسفه یا عقل نقدی را بیان کرده است.

 

کانت در روز 13 فوریه سال 1804 میلادی در گذشت. او به هنگام انتشار نخستین اثر مشهورش موسوم به نقد عقل محض پنجاه و هفت سال داشت و حاصل کارهای ادبی و فلسفی او بین سال های 1781 و زمان مرگش موجب اعجاب است. در سالهای آخر عمرش مشغول تجدید بیان فلسفه خود بود و یادداشت هایی که به عنوان مواد و مصالحی برای روایت تجدید نظر شده ای از نظام فلسفی خود تهیه کرده بود در سال 1920 میلادی تحت عنوان آثار منتشره بعد از مرگ کانت با تعلیقات انتقادی توسط اریک آدیکز انتشار یافت.

 

سنت گرایی و مسیحیت در اندیشه شاتوبریان

انقلاب فرانسه و موضع سنت گرایان فلسفه

 

شاید خصلت بارز کانت صداقت اخلاقی و پیروی از مفهوم تکلیف و وظیفه اخلاقی بود که بیان نظری آن در نوشته های اخلاقی او ظاهر است. چنانکه دیدیم او مردی اهل صحبت و معاشرت  و علاوه بر آن مهربان و خیر خواه بوده است. گرچه ثروتمند نبود و در امور مالی و معاشی منظما صرفه جویی می کرد، پیوسته به عده ای مردمان فقیر مساعدت می کرد. صرفه جویی های او مسلما همراه با خودخواهی یا سنگدلی نبود. هرچند آدمی احساساتی نبود رفیق صمیمی و وفاداری بود؛ رفتارش از ادب و احترام به دیگران حکایت می کرد. از لحاظ دینی آداب ظاهری را به جای نمی آورد و کسی هم نمی تواند مدعی شود که او تمایلات عرفانی داشته است. به هر حال مسیحی خالص العقیده و معتقد به اصول رسمی نبود، ولی به خدا حقیقتا اعتقاد داشت.

 

هر چند کانت معتقد بود که اخلاق مستقل است، به این معنی که اصول آن ماخوذ از علم کلام، اعم از طبیعی یا الهی نیست، ولی اعتقاد راسخ داشت که اخلاق مستلزم اعتقاد به خدا و در نهایت امر متضمن آن است- به معنایی که بعدا بیان خواهیم کرد. اگر بگوییم که او هیچ گونه تصوری از تجارب دینی نداشت اغراق گفته ایم، و اگر کسی چنین سخنی بگوید، شک نیست که مخالفان این سخن تعرض کنان به تعظیم کانت در برابر آسمان پرستاره بالای سر و قانون اخلاقی درون دل اشاره خواهد کرد.

 

با این حال کانت توجه حقیقی به اعمال پرستش و دعا و آنچه بارون فن هوگل عنصر عرفانی دین می خواند نداشت. ولی این بدان معنی نیست که، هر چند نحوه تقرب او به دین عملا و منحصرا از راه آگاهی به تعهد اخلاقی بود، حرمت خدا را نگه نمی داشت. ظاهرا حقیقت این است که همان طور که کانت درباره ذوقیات و تجارب ذوقی بدون اینکه خودش ذوق شخصی و شدیدی برای مثلا موسیقی داشته باشد چیز می نوشت، راجع به دین هم بدون اینکه فهم عمیقی از تقدس مسیحی یا مثلا عرفان شرقی داشته باشد سخن می گفت. صفت بارز او خلوص و صداقت اخلاقی بود نه اعتقاد دینی، مشروط بر اینکه این سخن حمل بر این نشود که او بی دین بوده یا در اظهار اعتقاد به خدا صادق نبوده است. او جز به مناسبت های تشریفاتی که حضورش لازم بود به کلیسا نمی رفت و خصلت او را می توان از آنچه به یکی از رفقایش گفته درک کرد که نیکی اخلاق مقارن با متروک شدن نماز و دعاست.

 

می توان گفت که کانت در سیاست جمهوری خواه بود، مشروط بر اینکه حکومت سلطنتی مشروطه با قانون اساسی را هم بتوان ضمن این اصطلاح به حساب آورد. او با امریکاییها در جنگ استقلالشان همدردی داشت و بعدا لااقل با مرام انقلابیون فرانسه موافق بود. سلطه نظامی و ملیت افراطی از ذهن او دور بود: مولف رساله صلح دائم از نوع متفکرانی نبود که نازیها بتوانند از او به نحو موجه استفاده کنند. عقاید سیاسی او البته رابطه نزدیک با تصور او از ارزش شخصیت آزاد اخلاقی انسان داشت.

 

دوبونال و سنت گرایی در برابر انقلاب فرانسه

تاریخ فلسفه غرب| دومستر

فلسفه غرب| واکنش سنت گرایان در برابر انقلاب فرانسه

 

سرباز عقل: تاریخ فلسفه: فردریک چارلز کاپلستون: جلد ششم: از ولف تا کانت// تاریخ فلسفه غرب| ایمانوئل کانت| زندگی و تالیفات کانت