رسانه های تکنولوژیک و فرهنگ| تکنوپولی و تکنولوژی در نظر نیل پستمن
رسانه های تکنولوژیک و فرهنگ| تکنوپولی و تکنولوژی در نظر نیل پستمن: نیلپستمن، در آثارش من جمله در کتاب تکنوپولی از تسلیم فرهنگ به تکنولوژی گلهمند است. وی در کتاب تکنوپولی به بررسی علل تاریخی و اجتماعی و سیاسی نظام موجود در امریکا پرداخته و آن را در سیطره تکنولوژی میداند و نظام آن را تکنوپولی مینامد. وی در این بررسی از تقابل دو فرهنگ سخن میگوید: دوره سیطره فرهنگ مذهبی که در قرون وسطی و پیش از آن وجود داشته و سرانجام با خاتمه این دوره وارد دورهای به نام تکنوکراسی یا حاکمیت تکنیک شده و در نهایت در دوره حاضر به نظام تکنوپولی میرسد.
در نظام و فرهنگ تکنوپولی رابطه علم و دین رابطه عرضی است؛ بدین معنی که با پیشرفت علم و تکنولوژی دین صحنه های زندگی را ترک می کند و آن را به تکنولوژی می سپارد. نیل پستمن چنین نظامی را توضیح داده و مشخصاتی برای آن ذکر می کند. به نظر او تکنولوژی می کوشد جای خدا را بگیرد و شعار آن کارایی و دقت و عینی بودن است. افراد این نظام در عین حال که در زمینه های تخصصی کار می کنند و از سایر مسائل هیچ نمی دانند، برای رفتارهای خود مهنا و مفهومی پیدا نمی کنند و به پوچی می رسند.
ماهیت رسانه های تکنولوژیک و تلویزیون از نظر نیل پستمن
هنر و تکنولوژی| هنر در عصر تکنولوژی
نسبت هنر و تکنولوژی از نظر مارتین هایدگر
مسائل تکنیکی جنبه های اجتماعی و روانی و اخلاقی جامعه را تحت کنترل خود درآورده؛ گناه و بدی جای خود را به انحراف اجتماعی داده و نظام خانواده ها متلاشی گشته است؛ آداب و سنن دینی به دور افکنده شده و عینیت های آماری جای آن را گرفته است. در این نظام مرز بین قداست و اهانت به مقدسات از بین رفته است و ... سپس برای رهایی از این اوضاع نابود کننده پیشنهاد می کند که نظام اخلاقی و ایمنی جامعه متحول شود و از متون مذهبی و سنن و آداب استفاده گردد و این کارها را باید کسانی به عهده گیرند که مولف، آنان را پیکارگران صحنه نبرد می نامد و سپس نقطه شروع را در تحول نظام تربیتی جستجو می کند.
«تکنوپولی لغتی است مرکب از لغت تکنولوژی و مونوپولی و به معنی انحصارگرایی تکنولوژی است. این لغت توسط نیل پستمن برای نشان دادن وضعیت حاکمیت بلامنازع تکنولوژی جعل شده است. او آمریکا را مصداق کشوری می داند که قدرت دفاعی خود را در برابر تهاجم سیل اطلاعات از دست داده است. به عبارت دیگر جامعه به نوعی بیماری به نام ایدز فرهنگی مبتلا شده است»
یکی از عوارض رسانههای مدرن و تکنولوژیک، تولید بیش از حد اطلاعات است که فرصت فکر کردن را از مخاطب سلب میکند و در عین حال حجم بسیاری از اطلاعات تولید شده غیر ضروری است که چه بسا مخاطب را گیج و منحرف میکند. نیل پستمن میگوید ... کاملا روشن است که اطلاعات به نوعی زباله تبدیل شدهاند و خود جمع کننده زباله شدهایم و مسئله اصلی این است که چگونه در مورد این که کدام اطلاعات با اهمیت و مرتبط است تصمیم بگیریم و چگونه از شر اطلاعات غیر ضروری راحت شویم.
نیل پستمن معتقد است در دوران جدید که انسان از هر سو با تهاجم تکنولوژی در تمام زمینه ها رو به رو است باید به گونه ای پرورش یابد تا بتواند در برابر این مهاجم ایستادگی و مقابله کند. انسان امروز باید در رویارویی با تکنولوژی و قبل از پذیرفتن آن از خود سوال کند که عصر تکنولوژی در ازای چیزی که به من می دهد، چه می گیرد؟ او باید بداند که پذیرفتن تکنولوژی جبری نیست، اما پذیرفتن الزامات آن جبری است.
مبانی هنر در غرب| تجربیات هنری پست مدرن
در نقد تکنولوژی، مامفورد در کتاب تکنیک و تمدن، حتی ساعت که در آغاز قرن 14 میلادی شناخته شد را مورد چالش قرار می دهد که زمان سرمدی را تبدیل به زمان مکانیکی می کند. او معتقد است صدای تیک تاک ساعت شاید در کاهش قدرت مطلق خداوند بیش از مجموعه آثار فلاسفه دوران روشنگری موثر بوده است. همان طور که یک زمان اختراع حروف الفبا نوعی خاص از ارتباط و تبادل افکار را بین انسان ها میسر کرد و همانطور که پیش از آن اصوات نوعی خاص از ارتباط و تبادل افکار بین انسان ها را ایجاد کرده بودند. نیل پستمن حتی اختراع میکروسکوپ را زمینه ای تلقی می کند که تصور و ادراک ما را از حقایق و واقعیت هایی که دیده نمی شوند هموارتر کردند.
نیل پستمن مخالف تکنولوژی فی نفسه نیست: « گاهی از من سوال می کنند که آیا می خواهم همه ماشین ها را خرد و خراب کنم. جواب من یک «نه» محکم و قاطع است. به نظر مردم و سازمان های اجتماعی با هم باید بر تکنولوژی ها کنترل داشته باشند. در حالی که می بینیم مردم اصلا فکر نمی کند که تکنولوژی چطور در فرهنگ شان کار می کند، و چطور رشته ها را پنبه می کند و چیزهایی را که مورد نیاز فرهنگ است تغییر می دهد. بنابراین آنچه اینجا لازم است، دور ریختن ماشین ها نیست بلکه فقط ذره ای دانش بیشتر و فهم عمیق تر و پیچیدگی داشتن درباره تکنولوژی هایی است که در اختیار مردم است»
نیل پستمن معتقد است اگر تکنولوژی تابع انسان، اخلاق و فرهنگ باشد خوب است اما هنگامی که تکنولوژی فرهنگ انسانی را زیر سلطه بگیرد و خود تبدیل به ایدئولوژی شود خطرناک است. تا قبل از ظهور تکنوکراسی (فن سالاری) انسان بر صنعت حاکم بود. اما با ظهور تکنوکراسی، انسان مساوی با تکنیک شد. به تدریج رقابت بین انسان و صنعت بر سر حاکمیت بروز می کند و تا جایی پیش می رود که به مرحله تکنوپولی می رسیم. یعنی مرحله ای که تکنیک مسلح به ایدئولوژی گشته و حاکم بلامنازع می گردد. در این حکومت فرهنگ، مورد تهاجم قرار می گیرد و برای بقای خود مجبور به نزاع است و هنگامی که فرهنگ تسلیم تکنولوژی شود، تکنوپولی کامل شده است.
روند تکامل تکنولوژی وقتی از جامعه ابزار آلات به جامعه صنعتی می رسد و تکنیک بار ایدئولوژیک پیدا می کند و تبدیل به تکنولوژی می شود، با عنصر سنت و فرهنگ تعارض پیدا می کند و در این میدان نابرابر، فرهنگ تسلیم تکنولوژی می شود.
تکنیک و تاریخ| تکنولوژی و توسعه
صنایع فرهنگی و رسانه های امریکا
نیل پستمن همانطور که نسبت به تکنولوژی خوش بین نیست به رسانه های ارتباطی مدرن نیز خوش بین نیست و نسبت به آثار سوء و مخرب آنها هشدار می دهد. پستمن در آثار متعدد خود به تاریخ و تاثیر انواع تکنولوژی از جمله تلگراف، صنعت چاپ، تلویزیون، کامپیوتر و اینترنت بر زندگی و ذهن بشر می پردازد و اندیشه پیشرفت و ترقی مثبت را در مورد تاریخ تکنولوژی به خصوص در عرصه ارتباطات جمعی مورد سوال قرا می دهد.
نیل پستمن استدلال می کند هر وسیله ارتباط جمعی از نوعی بازتاب برخوردار است. هر وسیله و ابزاری، صرف نظر از چارچوب محدود وکاربرد اولیه آن، این قدرت را دارد که از محدوده نخستین جدا شود و سیطره خود را در چارچوبی نوین و غیر قابل پیش بینی گسترش دهد. این نقش تا آنجا پیش می رود که نه تنها در برداشت و استنباط ما از مفاهیمی مانند نیکی و پارسایی و زیبایی اثر می گذارد، بلکه حتی بال های تاثیر خود را بر نوعو چگونگی برداشت و بیان ما از هستی و حقیقت می گستراند. به بیان دیگر رسانه ها ماهیتی معرفت شناختی دارند که بر ادراک ما از هستی اثر می گذارند. نیل پستمن معتقد است که معنای کلمات مهم توسط تکنولوژی جدید تغییر می یابد، بدون آنکه ما اصلا متوجه این تغییرات شویم. او برای مثال به «کلمه مناظره» اشاره می کند که توسط تلویزیون امریکا تغییر کرده است.
به نظر نیل پستمن رسانه هایی مانند اینترنت و تلویزیون که در دوران تکنوپولی که دوره حاکمیت تکنولوژی است، حضور پیدا می کنند و به جای معنازایی، از معناها معنا زدایی می کنند. در نتیجه ادبیات از ادبیت تهی می شود و از این رو دموکراسی که بر گفتگو و ادبیت استوار است، نا متحقق می ماند. در فرهنگ مبتنی بر تصویر اما تصویر یک مفهوم مطلق است که نمی شود آن را انکار کرد. پس گذر از متن به تصویر در عصر رسانه ها به منظور گذار از فرهنگ گفتگو به فرهنگ یکسو نگر و مطلق خواه است.
نیل پستمن اعتقاد داشت که ساختن عقیده به معنای ساختن انسان است. آگاهی در نظر او آزادی می آورد. به گمان پستمن در عصر ارتباطات آزادی انسان به دلیل صنعت محوری رسانه ها در خطر است.
به نظر بودریار «اینک رسانه ها چیزی نیستند جز ابزارهای شگفت انگیزی برای بی ثبات کردن حقایق و واقعیات مربوط به تمام حقایق تاریخی و سیاسی، اعتیاد ما به رسانه ها بر اثر شوق ما به فرهنگ و اطلاعات نیست، بلکه در نتیجه معکوس سازی معانی حقیقت و بیهودگی و در واقع انهدام این اصل توسط رسانه هاست»
نیل پستمن به شدت نگران تاثیر رسانه های جدید بر ساختار روابط انسان ها و حوزه تفکر اندیشه و افکار عمومی است. به نظر او رسانه این قدرت را دارد که حقیقت را دگرگون سازد. متاسفانه انسان به ندرت متوجه این واقعیت می شود که این وسایل ارتباطی تا چه حد در جهان بینی و نگرش او موثرند.
هنر و رسانه در قرن بیستم| موسیقی
صنایع فرهنگی و قدرت نرم در امریکا
به عقیده نیل پستمن «انسان برای سهولت در بیان اندیشه و انتخاب آسان ترین راه، تبادل آن با دیگر انسان ها، باید به آن شکل و فرمی از اشکال داد و ستد آراء توسل جوید که با نوع اندیشه و تفکر مورد نظرش هم سنخ باشد و بالاترین قدرت تاثیر را با خود داشته باشد. بدیهی است که آن تفکر و اندیشه ای که از قابلیت بیان آسان تری برخوردار باشد جایگاه ویژه خود را در درون یک فرهنگ و به عنوان عنصری از عناصر اصلی آن خواهد یافت.»
نیل پستمن به عنوان یک جامعه شناس و پژوهشگر وسایل ارتباط جمعی، از زمره کارشناسانی است که خطر کاربرد تکنولوژی بدون اخلاق را طی کتاب ها، مقالات، سخنرانی ها و مصاحبه های فراوان گوشزد کرده است. او در این کتاب ها با نگاهی محققانه و متکی بر آمار و گزارش های مستند، آثار انهدام فرهنگی و روانی و اجتماعی را که ناشی از لجام گسیختگی نظام صنعتی جدید است، عرضه می دارد»
نیل پستمن در کتاب های خود به صورت انتقادی درباره مدارس و تاثیر تلویزیون بر زندگی عمومی و سیاسی و نیز درباره طبیعت کودکی مدرن و تعلیم و تربیت نوشته است. به زعم پستمن این نظام سرمایه داری است که بستر بروز تحولات رسانه ای و تکنولوژی را فراهم کرده است.
ظهور و تکامل رسانه های تکنولوژیک و مدرن از رنسانس به بعد بر زمینه ای از روابط سرمایه داری شکل گرفته است. اهداف سودپرستانه سرمایه داران سبب حاکمیت این رسانه ها بر فرهنگ شده است. حاکمیت سرمایه داری بر جامعه غربی از رنسانس بدین سو همه ارزش ها را بر زمینه ای از فرایندهای بازار، تولید انبوه و سود و زیان می سنجد. فرهنگ و هنر نیز هویت خود را بر مبنای سرمایه سالاری اخذ می کند. این پدیده یکی از رویکردهای فلاسفه مکتب فرانکفورت مانند آدورنو در نقد سرمایه سالاری و رسانه های نتیجه شده از این روند است. از روست که نیل پستمن به نظام سرمایه داری کنونی جهان و به ویژه امریکا و ابزارهای رسانه ای تحت تملک انها نقدهای اساسی وارد می کند.
آدورنو در مقاله مشترکی که با هورکهایمر تحت عنوان صنعت فرهنگ منتشر می کند، معتقد است که صنعت فرهنگ صنعتی در جهت تامین مقاصد سرمایه داری است که انسان و جامعه را مورد سوء استفاده قرار می دهد. به زعم او فرهنگ دوران مدرن مبدل به صنعت فرهنگ و رسانه های ارتباط جمعی شده است. در صنعت فرهنگ، انسان ها مکانیکی و بی اراده شده اند، فرهنگ کالایی شده و فرد به نوعی ماشین و فیزیک بی روح مبدل شده که قدرت تفسیر ندارند. فرد تحت استبداد رسانه ای و در انحصار مصرف قرار می گیرد.
تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی
نیل پستمن می گوید : « غول های رسانه ای اصولا در تلاشند که ذهن و فکر مردم را از مسائل واقعی منحرف نمایند. بگذارید مردم کار دیگری انجام دهند، اما مزاحم ما نشوند (ما یعنی افرادی که برنامه ها را هدایت می کنند). بگذارید مردم در تب و تاب ورزش، رسوایی های جنسی یا شخصیت ها و مشکلات آنها، یا اموری مانند اینها، مشغول باشند و به جز امور جدی به هر چه می خواهند توجه کنند»
نیل پستمن معتقد است گسترش تلویزیون سبب زوال استقلال و شخصیت فردی، کاهش میزان حاکمیت و قدرت سرنوشت فرد و یک جامعه شده و این رسانه ها و تلویزیون هستند که این حاکمیت و قدرت تعیین سرنوشت را به دست گرفته اند. رسانه های تکنولوژیک به ما تحمیل می کنند که به چه بیندیشیم، چگونه بیندیشیم، چه و چگونه و چرا احساس کنیم، رابطه مان با خود و با دیگران چگونه و به چه میزان باشد.
نیل پستمن روزی گفته بود: «با حاکمیت هر چه بیشتر رسانه های صوتی و تصویری، نباید تعجب کرد اگر روزی مردم منصب های سیاسی و سرنوشت خود را نیز به بازیگران بسپارند.» از طنزهای روزگار این بود که روزی که پیکرش را در خاک می نهادند، اعلام شد، آرنولد شوارتزنگر به فرمانداری کالیفرنیا انتخاب شده است.
سرباز عقل: زیبایی شناسی و فلسفه رسانه: ترجمه و ویرایش زیر نظر سید حسن حسینی // رسانه های تکنولوژیک و فرهنگ| تکنوپولی و تکنولوژی در نظر نیل پستمن // رسانه های تکنولوژیک
- ۹۷/۱۱/۰۸