سیر تفکر معاصر: مبانی هنر در غرب: تجربیات هنری پست مدرن

سیر تفکر معاصر

مبانی هنر در غرب

تجربیات هنری پست مدرن

 

همچنان که رنسانس نظام قرون وسطایی و فرهنگ و هنر این دوران را در هم شکست و راه بیرون نگری رئالیسم را هموار کرد، نحله امپرسیونیسم نیز در نیمه دوم قرن نوزدهم ایده آلهای فرسوده نحله های آکادمیک را متزلزل ساخت. در حالی که نقاشان رئالیست چون کوربه می کوشیدند، طبیعت را در آثار خود هرچه زنده تر نشان دهند، امپرسیونیست ها به جای توجه به واقعیات این جهان، خواهان آن بودند که تاثرات حسی را با توجه هرچه بیشتر به نور و شکستن رنگ ها باز نمایانند. در سبک جدید نور مهمترین عنصر طبیعت شده بود، که می شد آن را جداگانه و چون عنصر اصلی و ارگانیک یک شیوه نو در نقاشی به کار بست. حذف موضوع های متداول و تاریخی و پرشکوه بدان گونه که در سبک آکادمیک به کار می رفت، توجه خاص به نور و شکستن قاعده های کلاسیک، و ایجاد فضای مه آلود، انقلابی در عالم هنر به وجود آورد. امپرسیونیست ها بیشتر به طبیعت می پرداختند تا به تصویر چهره های انسانی، بزرگترین نقاشان این سبک مانه، مونه و سزان بودند.

 

تجربه صورت ها که با نهضت امپرسیونیست ها شروع شده بود، در مسیر بسط خود با تجربیات آزادتر از عالم واقع، تشدید یافت. سزان با گفتن اینکه طبیعت را باید به صورت استوانه ، کره و مخروط دید، راه کوبیسم را هموار کرد. «پال کله» سوئیسی که متفکری عمیق تر از معاصران خود بود، و تجربه موسیقیایی داشت، می افزود: «هنر بازنمایاندن عالم مشهودات نیست، بلکه خود سازنده آن است.» در این مرحله دید انسان از خارج به درون نفس بازگشت، تا از طریق احیای خاطرات و دیدار درونی، صور عالم باطن خویش را که جز رسوبات نفس نبود، آشکار سازد. جهت دید هنر، انتزاع صور حسی و فراگذشتن از زمان خاصه زمان تاریخ بود. آشفتگی دنیای درون، ویرانی و پوشیدگی ماورای انسان، تغییراتی که در زندگی چند هزار ساله آدمی روی داده بود، بی قراری عظیمی در انسان بر می انگیخت، و این بی قراری در هنر انعکاس می یافت.

 

در ادبیات، پیشرفت خطی و تابع زمان زیرورو شد، و جیمز جویس، بکت، پروست و دیگران جریان سیال ذهن و صیرورت دائم التزاید و سیلان آگاهی را به عنوان اصل بنیادی هنری طرح کردند، و هنر پست مدرن را بنیان نهادند. همچنان که در قلمرو علم فیزیک نیوتنی که دویست سال حاکم بر قوانین طبیعی بود، ناگهان با پیدایش مکانیک کوانتا دگرگون شد، و ساختار ماده بیش از پیش معماوار تلقی شد و قانون علیت متعارف که یکی از ارکان استوار جهان بینی علمی قرن نوزدهم بود، اعتبار مطلق خود را از دست داد. دگرگونی مفاهیم زمان، مکان، علیت در نحله های هنری هم اثر گذاشت. به عبارتی علم و هنر هر دو هم زمان به این نحوه تلقی مفاهیم زمان و مکان و علیت رسیده بودند.

 

نحله فوتوریسم که می خواست دینامیسم خطوط نیروها را جایگزین تصویر حسی اشیاء گرداند، متوجه سیلان و نسبیت زمان و مکان بود. مارسل دوشان می کوشد، فوران قوای توانمند اشیایی را که به ظاهر ساکن اند سازمان بخشد، و دینامیسم انفجار آمیز زمان و مکان را به صورت حرکت های انتزاعی بیان کند. کوبیسم اشکال هندسی یعنی مکعب، استوانه، مخروط و غیره را جایگزین واقعیت عینی چیزها کرد.

 

سبک دادائیسم در دنبال تجربیات هنری مدرن، آزادی تجزیه هنری را اساس کار خود قرار داد. از ترکیب این سبک با سبک هایی چون فوتوریسم، نحله سوررئالیسم به وجود آمد. سوررئالیسم می خواست با گسیختن لگام تخیل به چشمه های پنهان درون نفش هیولایی بشر، امکان بروز دهد، تا هنر خود را به صورت خود به خود بیان کند. اولین اثر نقاشی این سبک «سه رقصنده» اثر پیکاسو است که در سال 1935 ظاهر شد. در مسیر تجربیات پست مدرن هنری، کاندینسکی نقاش روس با استمرار تجربه آزاد عالم محسوس، به سوی تصویر محض عالم انتزاعی سیر می کند. او که با تاثیر پذیری از طبیعت و با بیان خودرویانه ی احساسی درونی که آن را مانند نیچه نیروی دیونوسوسی می خواند، و تکرار مداوم و مهار کردن این یافته که ان را نیروی آپولونی تعبیر می کرد، ابستراکسیونیسم را رسمیت می بخشد.

 

پس از این ، نحله ی پاپ و آپ و دیگر تجربیات هنری غرب چیزی ورای تجربیات گذشته از خود بروز نمی دهند و اکنون در واقع عصر پایان تجربیات هنری پست مدرن فرا رسیده و جای خود را به تدریج به هنر تکنولوژیک نظیر عکاسی، گرافیک و سینما می دهد. اکنون شاعران و نقاشان در جهان غریب اند، و زبانشان را کمتر کسی می فهمد. جهان صنعتی با جهان شاعرانه ی تقابلی بنیادی یافته است، که تاکنون سابقه نداشته است. علی الخصوص شعری که خلوت و غربت شاعرانه را ابداع می کند. اکسپرسیونیسم در میان نحله های شعر و نقاشی هنر پست مدرن بارقه ای از رنج مسخ شده ی مسیحیانی را هنوز بر دوش می کشد، اما هنر رسمی غرب اغلب به یک نوع تجربه فرمالیسم مطلق گرایش می یابد.

 

اسرافیل: سیر تفکر معاصر جلد اول: محمد مددپور