تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی
.
تکنوپولی | تسلیم فرهنگ به تکنولوژی | سرباز عقل: تا قبل از ظهور تکنوکراسی یا فن سالاری، اندیشه های فرهنگی و آرمان های مقدس و مذهبی، حاکمیت بلامنازع بر نقش ابزار و آلات و کاربرد فن در حل نیازهای جامعه داشتند. بناهای تاریخی و باشکوه، معابد و مساجد و کلیساها و مجسمه ها همه نشان از آن دارد که فن و دانش ابزارهای صنعتی در خدمت آرمانها و عقاید و فرهنگ ها قرار داشت؛ انسان حاکم بود بر صنعت.
.
با ظهور تکنو کراسی شاهد ادعای نوعی برابری فن و صنعت با انسان هستیم: انسان مساوی است با تکنیک. در این جامعه رقابت میان تکنولوژی و فرهنگ بر سر حاکمیت بروز می کند. تا اینکه بالاخره در مسیر این حرکت به مرحله تکنوپولی می رسیم؛ مرحله ای که تکنیک مسلح به ایدئولوژی گشته، به تکنولوژی تحول یافته و حاکم بلامنازع می گردد. در این دوران است که ابزار و تکنیک در اجتماع و فرهنگ هضم نمی شود، بلکه به آن هجوم می برد و خود بر آن می شود که به فرهنگ تبدیل گردد. در اینجاست که باید سنن و آداب، افسانه ها و عقاید، سیاست و مقررات و حتی مذهب برای بقای خود وارد نزاع شده، به مقاومت دست یازد.
.
آوازه «جدایی ارزش های اخلاقی و معنوی از مبانی عقلی و علمی» اولین بار از زبان پیشگامان فرهنگ و تکنولوژی و دانش جدید، کپلر، نیوتون، گالیله، فرانسیس بیکن و ... شنیده شد. این ندا صراحت لازم را دارا بود. گرچه افراد یاد شده هرگز زدودن نقش خالق عالم و نفی حاکمیت و مشیت او را بر جهان، در ذهن خود نمی پروراندند، اما ثمره جدایی علم و فن از ارزش های معنوی و دینی، فاجعه ای را به بار آورد که امروز شاهد آن هستیم؛ حاکمیت تکنیک بر اراده و آرمانهای انسانی؛ تسلیم فرهنگ به تکنولوژی، و در یک کلام:
.
تکنوپولی (TECHNOPOLY)
.
نظام تکنوپولی مدعی است که برای هر سوال، پاسخی دارد و برای برآوردن هر نیاز، راه حلی؛ این پاسخ ها و راه حل ها را فقط و فقط تکنولوژی و دانش وابسته به آن، که بر مبنای قدرت و چگونگی تحصیل و بسط آن استوار است، در چنته دارد.در نتیجه همین ادعاست که ارزش های دینی و معارف مبتنی بر حقیقت و چگونگی کشف و گسترش آن، که روزگاری ملکه علوم و دانش ها به شمار می آمد، کم کم تا درجه «دلقک حرمسرا» (به گفته نیل پستمن)، تنزل مقام یافت، و باید به همین درجه قناعت می کرد. اگر فرهنگی بیدار بود و یا بیدار شد و سر ناسازگاری را با نظام تکنوپولی گذارد، اصول گرا، تروریست و عقب مانده لقب می گیرد.
.
انسان هایی که در یک جامعه فن سالار زندگی می کردند، می دانستند که علم و صنعت، بینشی به آنان عطا نمی کند که به زندگی و حیات آنان جهت و هدف عطا کند و لذا به عقاید و آراء اجداد و گذشتگان خود پای بند باقی ماندند... این انسان ها مانند مارک تواین بر این باور بودند که این ماشین ها و ابزارهای صنعتی همچنان در استخدام بشر خواهند بود و هرگز به قدرت حاکم بدل نخواهند شد... ولی هرگز این طور نماند... با رشد تکنوکراسی، تکنین برابر با انسان شد... بدین ترتیب بود که دو جهان بینی در کنار یکدیگر و در عین حال روی در روی یکدیگر قرار گرفتند... قدرت در برابر حقیقت... تکنولوژی در برابر سنت و فرهنگ؛ آن هم در یک میدان پر هیجان، متشنج و نابرابر...
.س
با رشد تکنوکراسی و ظهور تکنوپولی (انحصارگرایی تکنولوژی) یکی از این دو جهان بینی از صحنه حذف می گردد... امپراتوری تکنولوژی به حذف رقیب خود می پردازد. روشی را که برای از میدا به در کردن به کار می برد، آلدوس هاکسلی در کتاب خود به نام «دنیای قشنگ نو» توصیف می کند. این امپراتور رقیب خود را از مشروعیت ساقط نمی کند، به او انگ بی خردی و جنون نمی زند، و حتی از شهرت او نمی کاهد، بلکه او را نامرئی ساخته و بی تاثیر می کند؛ و این توفیق را از این راه به دست می آورد که به مذهب، هنر، خانواده، سیاست، تاریخ، حقیقت، حوزه شخصی افراد، هوشیاری و روشنفکری، مفاهیمی دیگر می دهد؛ آنها را آن معنی و معرفی می کند که توقعات این امپراتور آن را ایجاب می کند... سرباز عقل
.
... به عبارت دیگر تکنوپولی، تکنوکراسی غلبه یافتهِ مستبد و بلامنازع است. این امپراتور همان تکنولوژی است که اینک حاکم تمام عیار گشته است؛ او اینک یک تکنوپول است...
.
... تکنوپولی برای باز کردن هر قفل، کلیدی دارد؛ و برای هر چیزی که در گذشته وجود داشته است، نظیر آداب، عقاید، عادتها و سنتها، عنصر جایگزینی ارائه می دهد که سریعتر، آسان تر و واضح تر است. بدین ترتیب که پنی سیلین جای دعا را برای شفا یافتن می گیرد، سیر و سیاحت، کلوپ ها و باشگاه ها را جای گردهمایی فامیلی، تلویزیون را به جای مطالعه، تامین فوری امیال را به جای قناعت و خویشتن داری، روانکاوی را به جای توبه و اجتناب از گناه، انحراف اجتماعی را به جی رذالت و ارتکاب جرم، چهره سازی و شهرت آفرینی را بر اساس روش های باصطلاح علمی سنجش افکار را به جای ارائه برنامه های عملی و علمی سیاست، جهت جلب افکار و آرای مردم، می نشاند. حتی برای مرگ... هم در صدد یافتن چاره شد. فعلا این معمای دردآفرین از طریق طولانی کردن عمر به عقب رانده شده است.
.
در قلمرو تکنوپولی، هیچکس از قدرت و درک متکی به مبانی اعتقادی شخصی و نیز هدف یابی و معنی بخشی به زندگی خویش برخوردار نیست و از هرگونه نظم و انسجام فرهنگی بی بهره است...
.
قبلا گفته می شد: ارزش هر انسان در میزان خرد او نهفته است. اما اینک تکنوپولی او را به جهانی رهنمون شده است که ارزش هر انسان در میزان قدرت او نهفته است.
.
جامعه آمریکا بدون تردید اولین جامعه ای است که قربانی نظام تکنوپولی شده است. این جامعه که اراده انسانی، ارزش های اخلاقی و مبانی فرهنگی و معنوی در هدایت و حکومت آن کمترین نقشی ندارد، بر آن است تا سیطره خود را بر جهان تحمیل کند. باید با فرهنگ ها و تمدن ها و جوامع دارای مقاومت های عقیدتی و آرمانی، که مانع نفوذ و گسترش نظام تکنوپولی می گردند، به مبارزه بر خیزند. باید فرهنگ را در بستر عشرت برده، آنها را بی تاثیر و نامرئی ساخته و رفته رفته به زوال و نابودی کشاند.
.
بر گرفته از کتاب: تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی. نویسنده نیل پستمن، ترجمه دکتر صادق طباطبایی، انتشارات اطلاعات. چاپ هفتم. تهران، 1390
.
(کپی برداری از «سرباز عقل» فقط با ذکر منبع مجاز است)
مطالب پیشنهادی: