جریان شناسی سیاسی فرهنگی ایران| جریان دوم خرداد یا اصلاح طلبان

 

جریان شناسی سیاسی فرهنگی ایران| جریان دوم خرداد یا اصلاح طلبان: دوم خردادی ها و یا جریان موسوم به اصلاح طلبان در آستانه انتخابات هفتم ریاست جمهوری (دوم خرداد 76) با بررسی و شناخت افکار عمومی جامعه، به ضرورت تحول و تغییر در رویکردها، برنامه ها و شعارها رسیده و بر این اساس پس از پیروزی سید محمد خاتمی با تشکیل جبهه ای مشترک متشکل از 18 حزب و گروه سیاسی با عنوان «شورای هماهنگی جبهه دوم خرداد»، جریان مشهور اصلاح طلبان را در کشور مطرح کردند. احزاب و گروه های اصلی جبهه اصلاح طلبان که تعدادی از آن ها پس از دوم خرداد شکل گرفت به شرح زیر است:

 

مجمع روحانیون مبارز، حزب مشارکت اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، انجمن اسلامی معلمان، جمعیت زنان جمهوری اسلامی، خانه کارگر، حزب اسلامی کار، حزب کارگزاران سازندگی، مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم، حزب همبستگی، مجمع اسلامی بانوان، مجمع نیروهای خط امام (ره)، مجمع نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی، انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها، انجمن روزنامه نگاران زن، جامعه اسلامی پزشکان، دفتر تحکیم وحدت، ائتلاف خط امام (ره).

 

سیر مطالعاتی جریان شناسی

آسیب شناسی جریان اصولگرا

جریان شناسی مذهبی: مجاهدین خلق

 

جریان دوم خرداد (جریان موسوم به اصلاح طلبان) در دهه 60 در بین دو جریان اصلی کشور به «جریان چپ مذهبی» مشهور بود. که در شاخصه های آن دیدگاه های سیاسی ضد استکباری و ضد صهیونیستی و در نگاه های اقتصادی به اقتصاد دولتی و دیدگاه های فرهنگی به نگرش ارزش حامی ولایت فقیه، عدالت خواهی و توده گرایی مشهور بود.  این جریان پس از رحلت حضرت امام خمینی (ره) عمدتا در تبعیت از ولایت فقیه و حضور در عرصه های رقابتی انتخاباتی به نوعی دگردیسی و فاصله گیری از آرمان های دهه آغاز انقلاب گرفتار شد و به سادگی در مقابل فرمان و نص ولایت، اجتهاد کرده و متاسفانه همانند دهه ی اول انقلاب، همراهی لازم را با ولایت و جلوگیری از نفوذ نااهلان و نامحرمان به انقلاب و ایستادگی در مقابل دشمن را نداشتند.

 

جریان اصلاح طلبی در طول هشت سال حاکمیت خود، رویکردی متفاوت از گذشته داشت. آنان با چرخش از پاشنه اقتصادی به سیاسی، به رسمیت شناختن رفتارهای اجتماعی جوانان، همبستگی نوین سیاسی، ظهور مطالبات انباشته شده سیاسی، احیای انتقادهای سازنده به نظام و فعال شدن عرصه های سیاسی جامعه با شعارهای جدید همچون جامعه مدنی، جمهوریت، آزادی، مردم سالاری، اصلاحات و شعار توسعه سیاسی را به عنوان گفتمان جدید اندیشه و جریان اصلاح طلبی اعلام کردند.

 

در رویکرد اصلاح طلبان اهدافی چون گسترش مشارکت مردم و مشروعیت (مقبولیت) نظام، تقویت جمهوریت نظام و نهادینه کردن مردم سالاری، بالفعل کردن ظرفیت های انسانی قانون اساسی، تقویت نهادهای مدنی، گسترش احزاب، احیای شوراهای اسلامی، گسترش آزادی ها، تقویت مطبوعات و فعال کردن جریان هایی همچون جریانات دانشجویی مد نظر قرار گرفت.

 

جریان دوم خرداد (اصلاح طلبان) پس از تسخیر قوه مجریه، ابتدا شورای اسلامی شهر و روستا در سال 77، سپس قوه مقننه را در انتخابات مجلس ششم در سال 78 از آن خود ساختند. در نتیجه در هشت سال حاکمیت خود از 76 تا 84 در چهار انتخابات با اقبال افکار عمومی مواجه گردید که متاسفانه رویکردهای ناصواب و عملکردهای افراطیو مواضع اپوزیسیونی و اندیشه های التقاطی، شمارش معکوس آنان را از انتخابات شوراها در سال 81 رقم زد و در نتیجه با واگذاری مجلس در انتخابات هفتم در سال 82 و قوه مجریه در انتخابات نهم در سال 84، به حاکمیت آنان در عرصه های نظام پایان داده شد.

 

 

مهمترین بسترهای شکل گیری جریان موسوم اصلاح طلبی در کشور در چند عامل قابل بررسی است: «پیامدهای دولت سازندگی و ضعف در توجه به هنجارهای اجتماعی جامعه و اجرای گفتمان توسعه اقتصادی و افزایش نارضایتی توده ها، همچنین وضعیت فرهنگی کشور در دولت سازندگی و نقد مبانی فرهنگی دینی از سوی جریان های روشنفکری (سکولار) و نیز تغییر در بافت جمعیتی کشور و نقش رای اولی ها (15 ساله ها) در اقبال به نماد تحول (سید محمد خاتمی) در ایران بوده است»

 

سیر مطالعاتی تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی

غرب را درست ندیدن و خود را فراموش کردن

سیر مطالعاتی انقلاب اسلامی

 

مبانی فکری جریان دوم خرداد یا اصلاح طلبان:

 

مهمترین شاخص های اعتقادی، دیدگاه های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جریان دوم خرداد عبارتند از: در دیدگاه های اعتقادی این جریان نوعی نگاه حداقلی به نقش مذهب در اداره جامعه در میان اکثر طیف های آن قابل مشاهده است. حضور جریان غالب در جبهه اصلاح طلبان که آبشخور دیدگاه های برخی طیف های آن غربی بوده و تصور آنها از تغییر و تحول، عمدتا تغییر ارزش ها، ساختارها و قوانین حاکم بوده، و به گرایش «نوگرایان دینی» پیوند خورده که بر محورهای دموکراسی و حقوق بشر غربی به عنوان دیدگاه های توانا و صلاحت دار نگاه می کرده است.

 

اصلی ترین پایه های معرفت شناسی این نگرش را باید در مباحث پلورالیستی و هرمنوتیکی جستجو کرد. پلورالیسم دینی با تفکیک و جدایی ما بین ماهیت دین و معارف بشری، معرفت دینی را حاصل تجربه افراد در شرایط زمانی و مکانی مختلف می داند. بر این اساس هیچ معرفتی حقیقی و آسمانی نیست و هیچ تفاوتی بین ادیان وحیانی و غیر وحیانی یا آسمانی و زمینی نیست. این نظریه، مبنا و پتانسیل ویژه ای برای دور کردن دین از صحنه ی اجتماعی و سیاسی ایجاد می کند و به همین دلیل می تواند مبنای نظری اصلاح طلبی قرار بگیرد.

 

در بررسی دیدگاه های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جریان دوم خرداد باید گفت: «دگردیسی و چرخش از مواضع و فضای انقلابی دهه ی 60، عدول از گفتمان غرب ستیزی به غرب دوستی، تغییر دیدگاه از نگرش تمرکزگرایی دولتی به اقتصاد لیبرالی، تغییر رویکرد از نگرش های ایدئولوژیک و انقلابی به رویکردهای فرهنگ لیبرالی و تعدیل گرایش از رویکرد و نگرش های حداکثری دینی به گرایش های حداقلی دینی در اداره جامعه در دهه 70 و 80»، همراهی عمده طیف های اصلاح طلب در جریان فتنه سال 88 با بیگانگان و ایستادگی در برابر نظام و ارکان آن از مهمترین جنبه های تجدید نظرطلبی این جریان در دهه های گذشته بوده است.

 

در واقع مواضع، جریان ها برآمده از مبانی نظری و معرفتی است. تغییر مواضع سیاسی جریان چپ دیروز و اصلاح طلب امروز به عنوان یک رخداد مهم در تاریخ پس از انقلاب، در چند مقطع به شکل عمیق اتفاق افتاده. تغییر موضع جناح چپ از گرایش های سوسیالیستی به لیبرالیستی یکی از موارد برجسته آن است. همچنین در دوران اصلاحات در اعلام رسمی تئوری پردازان اصلاحات (بشیریه، حجاریان، گنجی و ...) مبنی بر اینکه شرط رسیدن به توسعه سیاسی، تحقق یک جامعه مدرن است. و تحقق یک جامعه مدرن نیازمند وجود مردم سالاری است و تحقق مردم سالاری مستلزم پذیرش سکولاریسم است.

 

از دیگر تغییر مواضع آنان بحث خروج از حاکمیت یا خروج بر حاکمیت (طرح حاکمیت دو گانه) بود. دراین راستا، جناح چپ سه زمینه اختلافات قومی، اختلافات مذهبی و تفاوت در گرایش های سنت و مدرنیسم را به منظور ایجاد شکاف در جامعه مد نظر قرار داد. همچنین از دیگر تغییر مواضع این جریان این است که همکاری با غرب علیه جمهوری اسلامی ایران را یک اقدام متعارف جلوه داده و به عکس آن، طرفداری از نظام جمهوری اسلام ایران را مردود نشان می دهد.

 

در چنین محمل مهلکی است که مشاهده می شود امروزه به راحتی افراطی ترین دیدگاه های افراطی و رادیکال علیه نظام جمهوری اسلامی ایران از زبان آقای موسوی، کروبی، موسوی خوئینی ها و امثالهم مطرح می شود. همانطور که حضرت امام (ره) در ارتباط با غائله منتظری فرموده بودند که «دشمن سعی دارد حرف خود را از زبان شخصیت های موجه نظام جمهوری اسلام ادا کند». و نیز ائتلاف طیفی غیر هم سنخ از احزاب و جریان های مختلف اعم از راست مدرن، چپ سنتی، چپ مدرن و روشنفکران سکولار و جبهه رقیب علیه جریان اصول گرایی از تغییر مواضع آشکار شخصیت های با سابقه همراهی با نظام بود.

 

از سوی دیگر در ماجرای پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم، برای نخستین بار بخشی از جریان ها و چهره های سیاسی با سابقه، علیه مواضع رسمی حاکمیت که از طریق مقام معظم رهبری، نهادهای قانونی مانند شورای نگهبان و دولت اعلام می شد، موضع گیری کردند. البته این رفتار آنان، هم زمان مورد استقبال امریکا و غرب قرار گرفت. و بیش از همه عدم همراهی چهره های شاخص سیاسی با موضع رسمی نظام جمهوری اسلامی که همواره به عنوان مدافعان و یاران با سابقه نظام شناخته شده بودند، مورد شگفتی طرفداران نظام شد.

 

جریان های شبه مذهبی: انجمن حجتیه

آشنایی ایرانیان با غرب

روشنفکری چیست: روشنفکر کیست؟

جناح گرایی راهی برای نفوذ

غرب شناسی و غرب زدگی

 

سرباز عقل: جریان شناسی سیاسی فرهنگی ایران: رمضان شعبانی سارویی// جریان شناسی سیاسی فرهنگی ایران| جریان دوم خرداد یا اصلاح طلبان