علوم اجتماعی و رودربایستی با عقلانیت: قسمت دوم: تبیین «حقوق»، بدون تبیین «آدم و عالم» محال است

علوم اجتماعی و رودربایستی با عقلانیت

قسمت دوم

تبیین «حقوق»، بدون تبیین «آدم و عالم» محال است

 

در متون کلاسیک به همه بنیادهای نظری و پشت صحنه و به پیش فرض ها، تصریح نمی شود و یکی از مشکلات آموزشی در علوم اجتماعی و به ویژه «علوم سیاسی و حقوق» در دانشگاه همین است که بدون بررسی ریشه ها، ناگهان به شاخه ها پرداخته و میوه های را با یکدیگر مقایسه می کنند و این اشتباه بزرگی است.

 

به لحاظ فلسفی، میوه ها بر شاخه ها و شاخه ها بر ساقه روییده اند، و ساقه از ریشه آبیاری می شود، بنابراین هرگاه، هر مکتبی، از «حقوق سیاسی» و در درجه نخست از «حقوق اساسی» سخن می گوید، ابتدا باید موضع فلسفی و معرفت شناختی خود را در حوزه «حکمت نظری» توضیح دهد تا سپس در «حکمت عملی»، علوم سیاسی، اقتصاد، حقوق و اخلاق عملی منطقا بتواند اظهار نظر کند.

 

برای هر اظهار نظری از این قبیل که چه کسانی، چه حقوقی و چه حدودی دارند و از جمله در عرصه سیاست، میان دولت و شهروند، چه حقوق و چه وظایف متقابلی در کار است، باید ابتدا روشن شود که «فلسفه های مضاف» در عرصه «حکمت عملی» بر چه مباحث تئوریک و کدام ریشه ها در حوزه «حکمت نظری» مبتنی است؟ به عبارت دیگر در عرصه علوم سیاسی، حقوق و اقتصاد، منطقا نمی توانید ناظر به مکاتب اقتصادی، سیاسی و حقوقی، هیچ داوری و اظهار نظر کنید مگر ابتدا موضعِ «انسان شناختی» خود را بیان کنید که چه تعریفی از «انسان»، چه تبیینی از «هستی»، از «جهان»، از مرگ و زندگی، سعادت و شقاوت و از منشا «باید» و «نباید» ها دارید؟

 

اینها همه در یکدیگر تنیده اند و اگر نقطه وصل «حکمت عملی» و «حکمت نظری» قیچی شد، آنگاه بابِ «فلسفه سرایی» و «دلیل بافی» و حوزه حکمت عملی باز می شود و این است اتفاقی که افتاده است.

 

در قرن 20، هرچه جلوتر آمده ایم، علوم سیاسی، فاصله بیشتری از حوزه استدلال های «فلسفی نظری» گرفت تا عاقبت، جدایی ها علنی شد و به آغوش پراگماتیزم صِرف و منفعت گرایی چرتکه اندازانه افتاد، با این استدلال که عجالتا مشکل ملموس این لحظه خود را باید حل کرد و درست و نادرستش به ما مربوط نیست. در عرصه قدرت، سیاست و به ویژه روابط بین الملل، «عمل زدگی» بر «فلسفه» غلبه کرده است.

 

حسن رحیم پور ازغدی: علوم اجتماعی و رودربایستی با عقلانیت

 

مطالب مرتبط:

علوم اجتماعی و رودربایستی با عقلانیت: قسمت اول: تعریف «قدرت و مشروعیت»، مسبوق به تعریف «حقّ»

 

(کپی برداری از «اسرافیل» فقط با ذکر منبع مجاز است)