غرب درکجاست و چگونه قوام و بسط یافته و رو به کجا و کدام سمت دارد؟ قبلا گفتیم که غرب مجموع سیاست و فلسفه و علم و تکنیک موجود در منطقه ای که غرب خوانده می شود نیست، اما اگر می گوییم چیزهایی که در عالم غرب تحقق یافته، همه از غرب است و وجود علم و تکنیک و هنر و فلسفه و سیاست غربی را تصدیق کنیم، سخن بی وجه نگفته ایم.
مطالب مرتبط:
می گویند چرا نباید و نتوانیم علم و آزادی و حقوق بشر را به جای اینکه به مردم و سرزمین خاصی مثل اروپا یا امریکا نسبت دهیم، داشته نوع بشر و در شأن آدمی از آن حیث که آدمی است بدانیم و چرا باید این همه چیزهای خوب و نفیس و خواستنی را به غرب منسوب کرد.
اگر می توانستیم علم و آزادی و حقوق بشر را از مقدمات و شرایط و لوازم و نتایج آن انتزاع کنیم و علمی داشته باشیم که مقصدی جز حقیقت نداشته باشد و از اراده تصرف و تملک و غلبه آزاد باشد و آزادی اگر مرکب اراده به سوی قدرت نشده بود و حقوق بشر به غرور و خودبینی و دعوی اَنَاالحقی نمی انجامید، کسانی که اکنون علم و آزادی را مفاهیم انتزاعی می گیرند و به صورت وهمی و رویایی آن دل خوش کنند حق داشتند.
مطالب مرتبط:
بابیت و بهاییت، وهابیت، قادیانیه و دیگر فرقه ها با تفاوت هایی، از اصل اسلامی یا تجدد مطابق عقل سخن می گفتند، همه این فرقه ها کم و بیش در برابر سیاست استعماری منفعل بودند.
سیر تفکر معاصر در ایران | غرب شناسی و غرب زدگی | آشنایی ایرانیان با غرب : غرب زدگیِ یونانی، غرب زدگی بسیط است و غرب زدگی جدید، غرب زدگی مضاعف و نهضت های تجدد زده در جهان اسلامی در این مقامند. به علاوه غرب زدگی منورالفکران بر خلاف غرب زدگی غربیان که خود آگاهانه است با نحوی بدآگاهی و جهل مرکب توام شده است. از ملازمات این جهل غفلت از ریشه تکنولوژی و علوم و فنون منفرد آن است. بر اثر این غفلت است که اغلب گفته اند باید طب غربیان را که خوب است وارد کرد و اخلاق آنان را به خود واگذارد.
سیر تفکر معاصر در ایران
غرب شناسی و غرب زدگی
در دوره جدید، تجدد زدگی با شعار اخذ بدون تصرف تمدن فرنگی در ایران آغاز شد، در این مرحله ایرانیان مانند همه امور، اقتباس را از ظواهر زندگی غربی که آسان یاب تر است آغاز کردند و کمتر متذکر اصل و روح آن شدند. بدین ترتیب عملا تجدد ایرانی به طور عمده با مسئله تقلید از ظواهر زندگی مردم اروپا آغاز شده و در تغییر لباس و اثاث خانه و شیوه گذران صنعتی متوقف مانده و کمتر تاملی در فرهنگ و فلسفه که تبیین کننده مفهوم نو جهان و انسان و خدای جدید بورژوازی بود، رخ داد. و این امر که باید سیر عادی معرفت بشری از ظاهر به باطن، از پدیدار به ماهیت رخ دهد، در امر تجدد عصر ناصری و انقلاب مشروطه و پس از آن حاصل نگردید. چنانکه در گذشته نیز افرادی قشری با پوشیدن لباس اهل علم یا صوفیه بدون آنکه درکی از مقامات علمی و مسالک عرفانی داشته باشند، چنین می کرده اند.
سیر تفکر معاصر
غرب شناسی و غرب زدگی
فلسفه غرب و فلسفه اسلامی
ارسطویی که ما در فلسفه اسلامی می شناسیم، در حقیقت باید او را ارسطویی اسلامی خواند. او حکیمی است متأله در حد و طور پیامبری. و آن ارسطویی که یونانی بوده، فیلسوفی بوده است از فلاسفه، و البته موسس و معلم بزرگ فلسفه یونانی. بدین گونه دعوی جماعتی از شرق شناسان و اتباع آنان که فلسفه در جهان اسلامی را همان فلسفه یونانی به زبان اسلامی (عربی) می دانسته اند، سخنی است از سر گزاف و به دور از تحقیق عمیق.
فلسفه اسلامی به هر حال موجودیتی خاص پیدا کرد و در جهان اسلامی به نحوی در کنار وحی موثر افتاد و در کلام که به عقاید می پرداخت و نیز علوم طبیعی و ریاضی و صنایع و فنون به کار آمد. به عقیده راقم این سطور ماده فلسفه یونانی در عالم اسلامی از روح و حیاتی متاثر شد، از اینجا به نوبت در جهان اسلامی تاثیر گذار گردید. خلاصه آنچه که به تمدن اسلامی انتقال یافت یونانی باقی نماند بلکه در ذات اسلامی گردید.
غرب شناسی عمومی
بررسی ادوار ماهیت غرب و سیر تاریخی فرهنگی تمدن 1
شاید این سوال به وجود آید که چرا نیاز داریم غرب را بشناسیم؟
امروز تمدن ارشد، تمدن غرب است. در واقع اگر بپذیریم که تمدن مقوله ای سیال است در هر یک از ادوار تاریخ بشر در بخشی از این کره ی خاکی تمدن های برتری بوده است. اوج تمدن یک زمان در شرق و مصر،آشور، ایران و در چین بوده است و زمانی هم در خاک اروپای امروز است. اگر به این شکل سیالیت را بپذیریم که یک زمان در یک منطقه ای تمدن در اوج خودش بوده الان دورانی است که اوج تمدن بشری در غرب هست هرچند بیشتر در کارکردهای مادی. لذا لازم است که ما غرب را از زوایای مختلف بشناسیم، به این دلیل که به علم و دانش آن و مکانیزم و رشد و ترقی اش و به ابعاد مختلف توسعه غرب نیاز داریم.
سیر تفکر معاصر
غرب زدگی
تجدد دینی: پایان کار تجدد سید جمال الدین اسدآبادی5
در میان روحانیون تنها سید محمد طباطبایی شاگرد میرزا ابوالحسن جلوه و احتمالا شیخ هادی نجم آبادی منتقد نظام رسمی ناصرالدین شاه به ماهیت سیاسی مشروطه آگاه بوده اند و از این رو بارها گفته بودند که مشروطه نفوذ روحانیت را خواهد کاست، اما دیگران که به نحوی از سید جمال الدین متاثر گردیده بودند، تصوری صحیح از دموکراسی و مشروطه نداشتند و بیشتر مبارزه با استبدادی که ثروت های ایران را به ممالک خارجی می سپرد و پیشرفتی در کشور ایجاد نمی کرد مد نظر داشتند، رفاه حال مسلمین از محرکات فعالیت های سیاسی اینان بود. این علما می دانستند که هیچ گاه حکومت عدل ایجاد نمی توان کرد از این لحاظ می گفتند:
«اکنون که صاحب شریعت (امام زمان) ناپیداست و اجرای شریعت نمی شود و خواه نا خواه «حکام جور» چیره گردیده اند باری بهتر است برای جلوگیری از خودکامگی و ستمگری ایشان قانونی در این میان باشد»
سیر تفکر معاصر
غرب زدگی
تجدد دینی: پایان کار تجدّد سید جمال الدین اسدآبادی
قسمت چهارم
سیدجمال الدین اسدآبادی نتوانسته بود به ماهیت علم جدید پی ببرد، هرچند که شأنی از باطن و روح علوم غربی را دریافته بود، اما در تعلق به تجدد و ترقی توقف یافته بود، علی الخصوص که سعی می کرد به جمع میان اسلام و علم جدید موفق گردد. در حقیقت از هر دو دور می شد.
سیر تفکر معاصر
غرب زدگی
تجدد دینی: پایان کار تجدّد سید جمال الدین اسدآبادی
قسمت سوم
سید جمال الدین اسدآبادی مذهب اصالت علم و برخی اصول دموکراسی را پذیرفته و آنها را نافع به حال مسلمین می دید و از تشکیلات غربی حامی این دو نیز جانبداری می کرد. ورود او به تشکیلات فراماسونری لژ ستاره شرق مصر از این نظر توجیه می شد. غافل از اینکه دفاع سیاسی و یک جانبه از اصالت علم و دموکراسی است. بدین صورت که این مذهب و اصول آن فقط در مقام تخریب مقاومت های فرهنگ های دینی، روحانیت سنتی و نهادهای سیاسی کهن مستقل از بیگانه (انگلیس و فرانسه) در کار می آمد و هنگامی که فراماسونری شرقی در برابر منافع غربیان قرار می گرفت و خواهان استقلال در رای می شد با اتهاماتی واهی طرد می گردد.
به همین دلیل نیز با اتهام مسخره بی اعتقادی سید جمال به خدا او را از لژ وابسته به انگلیس اخراج کردند.
پس از این نیز سید جمال الدین اسدآبادی حزب وطنی آزاد وابسته به لژ فراماسونری شرق اعظم فرانسه را تاسیس کرد و تعلیمات تجدد طلبانه سیاسی خود را ادامه داد اما از آنجا که این وسیله با غایات استقلال طلبانه ضد انگلیسی او و فعالیت جهت عظمت مسلمین تناسبی نداشت به کل دفع و طرد و تبعید گردید.
