غرب شناسی: چهره ها و نام های گوناگون شیطان در سینما

غرب شناسی

چهره ها و نام های گوناگون شیطان در سینما

 

1- شیطان:: (satan)

 

واژه شیطان هم، نام عام و هم نام خاص است و میان اهل کتاب به معنای دشمن و ترجمه‌ی لفظ یونانی آن، دیابولس است که به معنای سخن‌چین است. و از لفظ یونانی «دیابولو» (diabolo) به معنای تهمت زننده و پنهان کننده گرفته شده است. در زبان عربی نیز از لفظ شطن گرفته شده و به معنای خبیث و متمرد و بازگشته از راه حق است.

 

 در کتاب مقدس آن را «ابدون» و «اپلیون» یعنی هلاک کننده، فرشته جهنم، «بعلزبول» به معنای خدای فرار، «بعلزبوب» به معنای مدفوع، «بلعیال»، رئیس این جهان، رئیس دیوها، خدای این جهان، ابلیس، قاتل، پدر دروغ‌گویان، اهریمن و اژدها، مار قدیم، دشمن و شیر غران هم گویند. البته اژدها در فرهنگ چینی نماد خوبی و نیکی است. در انگلیسی «اویل» (Evil) به معنای چیز بسیار بد است و گاهی بر شیطان یا یاران او اطلاق می‌شود. و (devil) به معنای شیطان به کار می‌رود که در زبان یونانی به معنای متهم کننده و شاکی است.

 

شیطان را الهه ی سیاه هم گفته‌اند و اهریمن که در آیین زرتشت، مظهر شر و ناخوشی و پلیدی است و «مونس‌تر» (monster) به معنای هیولای بزرگ می‌تواند بر شیطان و یارانش اطلاق شود. متون یهودی، گمانه‌زنی‌هایی راجع به فرشته ی شر به نام «بیلیار» دارند که به عنوان آخرین دشمن خدا ایفای نقش می‌کند. همچنین کلمه «دیمن» (demon) که در افسانه‌های «یونان» به معنای خدای باقدرت و روح شریر جنی و شیطان به کار می‌رفته در برخی متون و فیلم‌های غربی به جای شیطان و یارانش به کار می‌رود . مثلاً در فیلم «طالع نحس»، نام کودکی که فرزند شیطان و رئیس شیطان پرستان است و عدد 666 بر سر او حک شده، «دیمن» است. در سنت مسیحی – یهودی به موجودات معنوی و روحانی که در مخالفت و شورش علیه خدا و آسیب رساندن به انسان‌ها مانند شیطان هستند، «دیمن» (demons) گفته می‌شود.

 

2- نماد اُبلیسک::

 

نماد ابلیسک که همان سر ستون‌های سنگی مخروطی شکل خورشید پرستان است، از لفظ ابلیس گرفته شده است. امروزه این نماد به وفور در کشورهای غربی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در فیلم‌هایی مانند طالع نحس (انتهای فیلم در قبرستان) استفاده می‌شود. در سه گانه ی ارباب حلقه‌ها نیز، «سایرون» که محور نیروهای شیطانی است به صورت چشمی درخشان بر فراز نماد ابلیسک به تصویر در آمده است.

 

3- وحش::

 

 علاوه بر این‌ها در کتاب مقدس به شیطان، وحش یا جانور عجیبی که از چاه بی انتها بیرون خواهد آمد اطلاق شده است؛ البته وحش در «کتاب مقدس» به دو جانور عجیب هم اطلاق شده که متابعان اژدها (شیطان) هستند و مردم را به تبعیت از دستورات شیطانی فرا می‌خوانند. یکی‌از آن‌ها هفت سر دارد و ده شاخ و روی هر شاخ او یک تاج است و روی هر سر او نام کفر آمیزی نوشته شده است، این جانور شبیه پلنگ است با پاهایی مثل خرس و دهانی چون شیر که اژدها تمام قدرتش را به او می‌دهد و تمام مردم دنیا به جز دین‌داران (مسیحی) او را پرستش می‌کنند. این جانور از دریا بالا می‌آید.

 

 جانور دوم که از زمین بالا می‌آید دو شاخ مثل قوچ دارد. او صدای وحشتناکی چون اژدها دارد و از آسمان، آتش به زمین می‌آورد و مردم دنیا را به تبعیت از جانور اول و درست کردن مجسمه‌ای از او و پرستش وی وادار می‌کند. به علاوه این موجود همه را مجبور می‌کند که علامت مخصوص جانور را بر روی دست راست یا پیشانی خود بگذارند و بدون داشتن عدد 666 نمی‌توان شغلی به دست آورد یا چیزی خرید.

 

مفسران مسیحی در تفسیر این دو جانور و منظور از آن‌ها در «مکاشفات یوحنا» اختلاف نظر دارند، ولی در دنیای هنر و سینما این تصویرسازی‌ها دست مایه ی آثار گوناگونی درباره شیطان شده است؛ زیرا جذابیت دیداری و هیجان بسیاری دارد. برای نمونه در فیلم امگا کد 2، شیطان به شکل اژدهایی بالدار با دو شاخ قوچ مانند، در پایان فیلم، از بدن تسخیر شده ای بیرون می آید و خود را با چهره واقعی می نمایاند، یا در فیلم پسر جهنمی موجود شیطانی ستاره ی فیلم با رنگ قرمز خود یادآور دوزخ است و در صحنه‌ای دو شاخ قوچ مانندش رشد می‌کند که او با شکستن آن‌ها شرارت را از وجود خود دور می‌سازد.

 

4- دجال::

 

 موجود دیگری که در بسیاری از فیلم‌های هالیوود وجود دارد دجال است. در روایت‌های مسیحی دجال را ضد مسیح (antichrist) یا مسیح دروغین دانسته‌اند که دروغگوست و اتحاد ناسوت و لاهوتی عیسی در یک بدن را نفی و به جسمانی بودن خدا خدشه وارد می‌کند.

 

 در روایت‌های اسلامی دجال، صیغه ی مبالغه از ریشه «دجل» است که به معنای بسیار فریب کار و کذاب است و پیش از ظهور امام زمان (عج) می‌آید و خلق را فریب می‌دهد و مردم بر گردش جمع می‌شوند.

 

 در کتاب‌های عهد عتیق که برای یهودیان است، واژه دجال نیامده ولی برخی مفسران کتاب مقدس از برخی مفاد سفر دانیال در عهد عتیق پی به دجال برده‌اند، در جایی دانیال نبی (ع) در رؤیایی چهار جانور را می‌بیند که چهارمی بسیار هولناک است و قربانیان خود را با دندان‌های بزرگ و آهنینش پاره و بقیه را زیر پا له می‌کند.

 

این هیولا، ده شاخ دارد که وقتی دانیال به شاخ هایش می نگرد، یک شاخ کوچکتر از میان آنها می روید و سه شاخ را از میان می برد. این شاخ جدید چشمانی چون چشم انسان دارد و مغرورانه سخن می گوید و با وجود ازلی، مخالفت می کند. ولی سرانجام جانور چهارم نیز کشته می شود و بدنش در آتش می سوزد. منظور از چهار جانور، چهار سلسله پادشاهی است که ده شاخ جانور چهارم، نماد ده حاکم آن پادشاهی هستند. در آخر، پادشاهی دیگر به قدرت می رسد که با سه پادشاه پیشین فرق دارد و بر ضد خدا سخن می گوید. برخی مفسران این پادشاه دیگر را دجال نامیده اند که به گفته «سفر دانیال»، از بین می رود. سپس قوم خدا «یهود» حاکم می شوند.

 

در جای دیگری دانیال در رویا می بیند که در کنار رودخانه «اولای» در شهر «شوش» در سلطنت عیلام، قوچی با دو شاخ بلند به همه طرف شاخ می زند و هیچ جانداری نمی تواند در برابرش با یستد؛ سپس بز نری از غرب ظاهر می شود و قوچ را نابود می کند. این بز شاخی بلند در وسط چشمانش دارد که بزرگ می شود. ناگهان شاخ می شکند و چهار شاخ در چهار جهت در می آید. از یکی از این شاخ ها ، شاخ کوچکی در می آید و به سمت سرزمین اسرائیل رشد می کند و قوی می شود، به گونه ای که در برابر نیروهای آسمانی می ایستد و برخی ستارگان را به زمین می ریزد و عدالت و حقیقت را لگد کوب می کند تا اینکه پس از 1150 روز دوباره خانه خدا احیا می شود.

 

به گفته تورات، آن قوچ دو شاخ، نماد پادشاهی ماد و پارس است که بز (نماد پادشاهی یونان) به رهبری اسکندر آن را نابود می کند. سپس امپراتوری یونان چهار تکه می شود و هنگامی که ستم آنها از حد بگذرد، پادشاه دیگری به قدرت می رسد که بسیار ستمکار و مکار است و در برابر قوم خدا (یهود) و سرور سروران می ایستد و سرانجام نابود می شود، ولی نه با قدرت بشری. به گفته مفسران آن پادشاه دیگر دجال است.

 

این مکاشفه ها سبب آفرینش آثار زیبایی در هالیوود شده و مخاطبان بسیاری را هم جذب کرده است. در پایان فیلم پسر جهنمی، شیطان را می‌بینیم که شبیه شاخ‌های بسیار بزرگ و پیچیده ی بز است و پسر مو قرمز دوزخی او را نابود می‌کند. البته خود این پسر دوزخی قرار بود کلید قدرت شیطان در دنیا باشد که به واسطهٔ عشق، راه ورود شیطان به دنیا را می‌بندد. در این فیلم موجودهای شیطانی و یارانش، آلمانی‌های نازی هستند که موجودهای عجیب و شروری را به نام سموئل از دل مجسمه‌ای از ایران باستان بیرون می‌کشند تا راه را برای تسلط شیطان اصلی هموار کنند.

 

 در فیلمهای طالع نحس نیز فرازهایی از کتاب دانیال و «مکاشفات آخر الزمانی یوحنا» خوانده می‌شود سپس مبارزه با شیطان آغاز می‌گردد البته در قسمت پنجم این فیلم برای یافتن ابزاری برای مبارزه با شیطان باید به اورشلیم (بیت المقدس) رفت. بخشی از هزینه‌های قسمت دوم و سوم این فیلم را دولت اسرائیل پرداخته است. به باور برخی مفسران در باب یازدهم کتاب دانیال نیز سخن از دجالی به میان آمده که پادشاه سوریه و از نژاد یهود است.

 

5- لوسیفر::

 

 لوسیفر واژه ای است که در زبان انگلیسی و فیلم های هالیوود بارها برای شیطان به کار رفته است. لوسیفر به معنای شیطان و پسر شیطان است. این واژه در اصل نام ستاره ی صبح یا همان زهره یا ناهید یا ونوس است. ونوس به معنای الهه ی عشق و زیبایی زن نیز آمده است. در آیین های گوناگون باستانی، ستارگان و سیاره ها را خدایانی می دانستند که می توانند روی مردم زمین اثر بگذارند به همین دلیل در جادوگری و رمالی و طالع بینی و تنجیم، به نقش و تاثیر سیاره ها و ستارگان توجه فراوانی داشتند. در منظر اسلام ستارگان و سیاره ها آثاری دارند ولی در نقش الهه ای مستقل از خدا و فراتر از خواست الهی هیچ اثری ندارند. نقش ستاره جنبه ی ویژه ای از هنر باستانی و فرهنگ های گوناگون به شمار می آید و جزو نمادها و نشانه های خدایان است. ایشنار، الهه ی بین النهرینی که او را با سیاره ی ونوس یکی دانسته اند به صورت ستاره هشت پر نشان داده می شد و اشاره به الوهیت داشت.

 

از دیرباز مصریان باستان، ستارگان را می پرستیدند و سوتیس، الهه ی طغیانِ سالانه ی نیل را مادر ستاره صبح (ناهید یا زهره یا ونوس) می دانستند. بعدها آن را با سیریوس یا شعرای یمانی یکی دانستند که یک ستاره پنج پر بر تاج خود دارد. فرهنگ هلنیستی هم خدایان ستاره ای را از بابل قدیم گرفته بود. پیوستگی میان ستارگان و خدایان، وارد اندیشه و هنر مسیحیت تحریف شده هم گشت، گرچه مخالفت هایی هم در پی داشت.. در این دیدگاه عیسی دارای یک ویژگی ستاره ای بود و مریم عذرا، ستاره دریا یا استلاماریس نامیده شد.

 

لوسیفر به معنای آورنده نور است. در یونانی Lux به معنای نور و دارای درخشش و Ferre به معنای آورنده است. «اشعیا»، آن را برای پادشاه بابل به کار برد و گفت که او ستاره‌ای است که از آسمان افتاده است. بعدها قدیس جروم و دیگر نیاکان کلیسا از این عنوان اشعیای نبی بهره‌مند شدند و لوسیفر را یکی از نام‌های شیطان دانستند. به نظر آن‌ها شیطان پیش از آن‌که به سبب غرورش از آسمان اخراج شود، نامش لوسیفر بود. «تروتولیان» و «اوریژن»، لوسیفر را با شیطان یک شخص می‌دانند ولی در دایره المعارف دین، لوسیفر بزرگ‌ترین پسر شیطان معرفی می‌شود. لوسیفر در روایت‌های مسیحی، همان «عزازیل» است که می‌گویند از مشرق به سرزمین‌های مسیحی رفته است. عزازیل در اصل واژه‌ای عبرانی است.

 

 لوسیفر در افسانه‌های یونان، «تیتان»، فرزند «پاتیتوس» است که در برابر اقتدار «زاوش» (زئوس) رئیس خدایان یونان شورید و آتش را به انسان هدیه داد و به همین دلیل یکی از نمادهای مهم شیطان‌پرستان آتش است. در نسخه لاتین کتاب مقدس، لوسیفر کاربردهای دیگری نیز داشته است: توصیف گر ستاره صبح، نور صبح، و صورت‌های فلکی منطقه ی البروج حضرت عیسی بن مریم(ع) هم بدین نام خوانده شده و پادشاه بابل را نیز چنین ندا کرده‌اند.

 

6- بوفومت یا الهه ی جابر، همسر لوسیفر::

 

در عبادت های شیطان گرایان از همسر لوسیفر هم نام برده شده است که تصویر آن در بالای محراب یا پشت آن هست و به آن الهه ی جابر یا بوفومت می گویند. نام همسر لوسیفر را نیز الهه ی زمین نهاده اند که زنی زیباست. او در دستی سر بریده ی مردی و در دست دیگر مشعلی روشن دارد. از سر بریده شده قطره های خون بر لباس سفیدش می چکد و صورت خندانش حالتی گنگ دارد.

 

بز بوفومت هم یکی از نمادهای اصلی شیطان‌پرستان و کابالیست‌ها و فراماسون‌ها است که بدین صورت نقاشی می‌شود: بزی به صورت چهار زانو روی کره ی زمین نشسته که شاخ‌های بلندی دارد و بین شاخ‌هایش شعله‌ای فروزان است و پنج ضلعی پنتاگرام را بر پیشانی دارد.

 

7- لیلیث، شیطان مونث::

 

در فرهنگ یهودی از اهریمن شب به نام «لیلیث» یاد شده که احتمالاً نامش از دیو بابلی «لیلیت» گرفته شده است. در نظر یهود او همسر نخست حضرت آدم بود که چون حاضر به پذیرش برتری شوهرش نشد حوا جای او را گرفت. خداوند تمام فرزندان «لیلیث» را نابود کرد، از این رو او به فرزندان آدم حسد می‌ورزد و هر گاه بتواند آن‌ها را نابود می‌کند. در ادبیات کابالایی وی نماد شهوت جسمی و وسوسه‌های جنسی است. البته در سینمای غرب، شیطان به صورت مرد به تصویر در می‌آید، به جز در موارد نادر مثل فیلم مسحور شده که شیطان به شکل آشکارا یک زن است. معمولاً دیوهای زن روح‌های پلیدی هستند که هم آغوش مردان می‌شوند. در فیلم دروازه نهم شیطان زن است ولی باز هم بیشتر منتقدان آن را با یکی از همان روح‌های بد جنس مؤنث اشتباه گرفته‌اند.

 

منبع: فرج نژاد، محمد حسین. اسطوره های صهیونیستی سینما. نشر هلال، 1388، ص 141

 

کلمات کلیدی: اسرافیل، شیطان، سینما، هالیوود، زبان عربی، جنگ اعراب و اسرائیل، عربستان، اسرائیل، امریکا، تورات و انجیل، قرآن، اهریمن، اژدها، چین، انگلستان، زبان انگلیسی، فرهنگ انگلستان، یونان، جن، شیطان پرستی، شیطان پرستان، اعداد شیطانی، مسیحیت یهودی، سنت مسیحی، مسیحیت، یهودیت، ابلیسک، نماد ابلیسک، ابلیس، غرب شناسی، ارباب حلقه ها، کتاب مقدس، جهنم، دجال، ضد مسیح، هالیوود و شیطان پرستی و دجال، حضرت عیسی مسیح (ع)، حضرت موسی (ع)، امام زمان (عج)، خانه خدا، ماد و پاس و پارت، اسکندر، قوم یهود، اسطوره سرزمین موعود، اسطوره ملت برگزیده، آلمان، نازیسم، آخرالزمان، فیلم های آخرزمانی، بیت المقدس، اورشلیم، سوریه، پورنوگرافی در هالییود، لوسیفر، طالع بینی، حضرت مریم، بوفومت، کابالا، فراماسونری

 

(کپی برداری از «اسرافیل» فقط با ذکر منبع مجاز است)