سیر تفکر معاصر: غرب زدگی: تجدد دینی: پایان کار تجدّد سید جمال الدین اسدآبادی: قسمت دوم

سیر تفکر معاصر

غرب زدگی

تجدد دینی: پایان کار تجدّد سید جمال الدین اسدآبادی

قسمت دوم

 

تمام هم سید جمال الدین اسدآبادی در سراسر زندگی سیاسی و علمی اش در خدمت ایده آلی که «تجدد و سیویلیزاسیون اقوام مسلمان» بود صرف شد. بر مبنای همین تجدد بود که به نوعی اباحیت و لیبرالیسم عملی کشانده شد و «گرامی نامه» را مؤید این اباحیت تلقی کرد.

 

از منظر همین اباحیت همه چیز برای سید جمال وسیله یا تاکتیک تلقی می شده است. اسم و رسم، خط و ربط، دوست و دشمن، سلاطین و پادشاهان، روشنفکران شرق و غرب، و حتی فراماسونری نوع فرانسوی و ایتالیایی و ضد انگلیسی، و حتی زندگانی شخصی و ... او عملا هر تاکتیکی حتی به ظاهر نامشروع را برای رسیدن به غایت مورد نظر، صلاح و صواب و مباح می دانسته است. ولی کسی که همه چیز را به عنوان وسیله تلقی می کند درباره اش این خطر می رود که خود نیز وسیله دیگران قرار گرفته باشد.

 

ابهامی که در مورد شخصیت سید جمال الدین اسد آبادی به وجود می آید از این لحاظ است و همین موجب می شود که نتوان او را با قاطعیت قضاوت کرد و بدون احتیاط درباره اش سخن راند. باری از روی نوشته ها و اسناد و مدارک، اینطور مستفاد می شود که فکر و خیال او تحقق پیشرفت و تعالی مردم مسلمان و بازگرداندن حیثیت سیاسی به آنها و کوتاه کردن دست غرب مهاجم از آنها بوده است.

 

چنین کاری به نظر سید جمال الدین اسدآبادی انجام نمی گیرد، مگر اینکه ملل شرق مسلمان بیدار شوند و با علوم و صنایع جدید و قوانین مدنی و اجتماعی آشنا گردند و روح جدید به دین خود بدهند و بدین طریق آزادی و حریت خود را به دست آورند.

 

اسرافیل :: سیر تفکر معاصر جلد دوم: محمد مددپور