سیر تفکر معاصر: غرب زدگی: تجدد دینی: پایان کار تجدد سید جمال الدین اسدآبادی5
سیر تفکر معاصر
غرب زدگی
تجدد دینی: پایان کار تجدد سید جمال الدین اسدآبادی5
نظر سید و متجددان به تدریج به افکار عمومی تبدیل شد، در حالی که در آغاز فقط به اعتقاد منورالفکران دینی و غیر دنیوی، اسلام با تمدن و فلسفه جدید سازش دارد و برخلاف نظر گلادستون صدراعظم معروف انگلیسی که در مجلس عوام آن کشور به طور صریح قرآن را بزرگترین دشمن انگلیس و تمدن و ترقی خوانده بود، اکثر اهل دیانت این دین را بیش از دین غربیان مؤدی به ارزش های جدید بشری می دانستند که این خود فقدان خودآگاهی در منورالفکران و علمای متجدد را نشان می داد.
در میان روحانیون تنها سید محمد طباطبایی شاگرد میرزا ابوالحسن جلوه و احتمالا شیخ هادی نجم آبادی منتقد نظام رسمی ناصرالدین شاه به ماهیت سیاسی مشروطه آگاه بوده اند و از این رو بارها گفته بودند که مشروطه نفوذ روحانیت را خواهد کاست، اما دیگران که به نحوی از سید جمال الدین متاثر گردیده بودند، تصوری صحیح از دموکراسی و مشروطه نداشتند و بیشتر مبارزه با استبدادی که ثروت های ایران را به ممالک خارجی می سپرد و پیشرفتی در کشور ایجاد نمی کرد مد نظر داشتند، رفاه حال مسلمین از محرکات فعالیت های سیاسی اینان بود. این علما می دانستند که هیچ گاه حکومت عدل ایجاد نمی توان کرد از این لحاظ می گفتند:
«اکنون که صاحب شریعت (امام زمان) ناپیداست و اجرای شریعت نمی شود و خواه نا خواه «حکام جور» چیره گردیده اند باری بهتر است برای جلوگیری از خودکامگی و ستمگری ایشان قانونی در این میان باشد»
این مجتهدان حتی پس از طرح مسئله متمم قانون اساسی و مخالفت شیخ فضل الله نوری که به ذوق حضور دریافته بود مشروطه بالذات متباین با شریعت و دیانت است مشروطه را تایید کردند و حتی میرزا حسن نائینی به تفسیر دموکراتیک اسلامی پرداخت و به تالیف کتاب «تنبیه الائمه و تنزیه المله فی لزوم مشروطیه الدوله المنتخبه لتقلیل الظلم الا افراد الامه» اهتمام ورزید و صورت متجدد تفکر سیاسی اسلام را بیان کرد. چنانکه در این کتاب می بینیم آنچه نائینی از آزادی، برابری و بسیاری از مفاهیم و ارزش های اجتماعی و دموکراسی غرب را که از طریق کواکبی و کتاب «طبایع الاستبداد» او دریافته بود، شبحی از مفاهیم لیبرالیسم سیاسی – اجتماعی غرب است.
اسرافیل :: سیر تفکر معاصر جلد دوم: محمد مددپور
