.
|
نام کتاب: اسلام و تجدد |
نوبت چاپ: چهارم |
تعداد صفحات: 399 |
|
پدید آورنده: مهدی نصیری |
نوع کتاب: تالیف |
زبان: فارسی |
|
ناشر: کتاب صبح |
تیراژ: 2000 |
محل نشر: تهران |
|
سال نشر: 1387 |
شابک: 8-01-6698-964 |
از مجموعه آثار غرب شناسی- 2 |
.تکنولوژی | وسیله ها هدف سازند | سرباز عقل: آیا شما مهمانی فربه تر و شیطان تر از تکنولوژی سراغ دارید؟ چنین موجود فربهی، با همه پیچیدگی هایش، وارد عالم انسانی شده است و لذا ذهنیت، نحوه زندگی، روابط، وضع روحی، و از همه مهمتر، غایت زندگی ما را تغییر داده است. این ماشین، فرهنگی را با خود حمل می کند و این فرهنگ را به میان همه اقوام، اعم از با فرهنگ و بی فرهنگ، می برد و آنها را به رنگ خود در می آورد. مارکس جمله بسیار هوشمندانه ای دارد. او درباره بورژوازی می گوید، بورژوازی همه جهان را بر صورت خویش ساخت. او این سخن را در قرن نوزدهم بیان کرده بود. اگر این سخن در باب بورژوازی صادق باشد، قطعاً در باب تکنولوژی صادق تر است. تکنولوژی همه جهان را بر صورت خویش ساخت. به این معنا که هر جا رفت، چیزهایی را با خود برد که دارندگان ماشین و مخاطبان تکنولوژی نتوانستند پس از آن از داشتن آنها خویشتن داری کنند. یعنی، فرهنگ و غایت تکنولوژی بر آنها تحمیل شد و آنها نیز به ناچار آن را پذیرفتند.
.
.غرب | غرب شناسی | نگاه انسان مدرن به عالم| سرباز عقل: بشر جدید بشری قانع نیست؛ بشری معترض است. این بشر هیچ چیز را آنچنان که هست نمی پذیرد. برای بشر جدید بدیهی نیست که اشیاء آنچنان که هستند و آنچنان که در تاریخ پدید آمده و رخ داده اند، به بهترین نحو ممکن هستند و رخ داده اند. بنابراین، بشر جدید معتقد است که اگر بتوانیم، حتی معماری عالم را هم تغییر می دهیم. آن سخن حافظ که «عالمی از نو بباید ساخت و ز نو آدمی» در زمان حافظ گوش شنوایی نداشت، ولی امروز این سخن گوش های شنوای بسیاری دارد و اصلاٌ حرف همه همین است. مفهوم ایدئولوژی در جهان جدید چنین چیزی است. اینکه ایدئولوژی جایگزین مذهب شد در حقیقت به این معنا بود که، اولاٌ، مذهب نمی خواهیم و ایدئولوژی انسان ساخته را به جای دین خداساخته می گذاریم؛ ثانیاٌ، مرام ایدئولوژی مرام تغییر است نه تفسیر. ایدئولوژی به تماشا نمی نشیند تا بگوید جهان بالضّروره چنین است یا چنان نیست. بنای ایدئولوژی بر این است که شاید معماری کلّ عالم کج باشد، و لذا ما باید معماری آن را راست، و اندازه های عالم را تصحیح کنیم.
.
نگاه تکنولوژیک به جهان عبارت است از اینکه هر چیز را بالقوه یک مَرکَب سواری ببینیم که باید تا آنجا که در توان داریم از آن سواری بگیریم. معنای عقلانیت ابزاری، که همان عقل مدرن است، همین است که به همه چیز به چشم ابزار نگاه کنیم. از دید این عقلانیت، هیچ چیز غایتِ خود نیست و هیچ چیز در خود تمام نمی شود و مطلوب بالذّات قرار نمی گیرد، بلکه وسیله ای قرار می گیرد برای رسیدن به مطلوبی دیگر، که آن مطلوب دیگر را نیز تنها انسان تعریف می کند. گویی طبیعت از پیش خود هیچ هویتّی ندارد و ما با تصرّفات خود به آن هویت می بخشیم. این وضعیتِ فکریِ امروز ماست.
.
.
.
.
دانایی در عصر اطلاعات | ارتباط در عصر ارتباطات | سرباز عقل: «درباره فواید «انفجار اطلاعات» و «عصر ارتباطات»، حرف های فراوانی زده شده است و همچنان می شود. اما این بعد از پیشرفت بشری نیز، با ناکامی و تبعات خرد کننده ویژه خود رو به رو بوده است. کثرت اطاعات و افزایش رسانه ها و بالارفتن سرانه کاغذ، به هیچ وجه منتج به انسانی داناتر، خردمند تر و صالح تر نشده است. کسانی این عبارت را که «آب، آب همه جا، قطره ای برای نوشیدن هیچ کجا»، استعاره ای مناسب برای بیان وضعیت عصر ارتباطات دانسته اند. وفور و سهولت ارتباطات حتی منتج به ارتباطات عاطفی و انسانی بیشتر بین آدمها هم نبوده است.»
.
مطالب پیشنهادی:
تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی
انقلاب و استقرار- فرهنگ و تمدن
غرب: غرب شناسی: تکنولوژی و اندیشه تکامل
.
.
غرب | غرب شناسی | تکنولوژی و اندیشه تکامل | سرباز عقل: امروز آن چنان که سیدنی پولارد در مقدمه کتاب گفته است، اندیشه ترقی را مذهب جدید یا جانشین جدید مذهب می نامند و او اذعان دارد که این نام گذاری چندان بی دلیل نیست. اگر غایت و آرمان بشر «تمتع بیشتر از حیات دنیایی با هر قیمتِ ممکن» باشد، پر روشن است که تکنولوژی، محصول معجزه آسای علوم جدید، حلال همه مشکلات خواهد شد. تکنولوژی خواهد توانست که غلبه بشر را بر طبیعت و محیط خویش تحقق بخشد و ابزار و روش های تولید را به مرزی از پیشرفت برساند که انسان حتی مقتدرتر از خدایان یونان باستان و مرفه تر از تمدن باستانی روم و یونان زندگی کند.
.
معنای تکامل و تعالی تدریجی انسان در معارف ما با آنچه که غربی ها در باب ترقی دترمینیستی بشر می گویند زمین تا آسمان متفاوت است. تکامل و تعالی برای ما اصالتاً یک اعتلای معنوی است که لاجرم دارای آثار و برکات دنیایی نیز هست. ما نیز نوعی تعالی که ماشی از حرکت جوهریه است برای انسان قائل هستیم، اما این صیرورتِ تکاملی هرگز یک سیر خطی مستقیم و بی وقفه را در جهت تمتع هر چه بیشتر از حیات دنیایی طی نمی کند.
مطالب پیشنهادی:
تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی
انقلاب و استقرار- فرهنگ و تمدن
.
انقلاب و استقرار | فرهنگ و تمدن | سرباز عقل: تحول تاریخی بشر جز از طریق انقلاب ممکن نیست. آنان که این نظریه را نمی پذیرند، به وضع موجود دل بسته اند. در درون انسان میلی برای ماندن هست و میل دیگری هم برای رفتن؛ و این دومی قوی تر است. از آنجا که بشر اهل عادت است و دل به ماندن می سپارد، تحول تاریخی اش جز از طریق انقلاب ممکن نیست. انقلاب یک تغییر دفعی است و ناگهانی روی می دهد و همه عادات گذشته را در هم می ریزد و بنابراین، نمی تواند که صورتی مداوم پیدا کند. «انقلاب دائمی» یک آرزوی شیرین، اما دست نیافتنی است. زندگی فی نفسه ملازم با سکونت و آرامش و امنیت و امکانِ آینده نگری است. یعنی زندگی بشر ملازم با عاداتی است که او را دعوت به ماندن می کنند و انقلاب کوچیدن است.
.
تقابل «انقلاب و استقرار»، تقابل «فرهنگ و تمدن» است. تمدن همان فرهنگ است که تعین یافته و در پی استقرار بر آمده است. فرهنگ طالب انقلاب است و تمدن طالب استقرار، و بنابراین، چه بسا که تقابل فرهنگ و تمدن به یک تعارض جدی بینجامد. آن چه درباره تمدن غرب روی داده آن است که فرهنگ غرب چیزی جز روش ها و ابزاری که تمدن غرب به وجود آورده است، نیست. یعنی متدولوژی و تکنولوژی صورتِ مبدَّلِ همان فرهنگی هستند که تمدن غرب بر آن تأسیس یافته و این واقعة بسیار عجیبی است. به عبارت ساده تر باید گفت که در تمدن امروز غرب فرهنگی به جز روش ها و ابزار وجود ندارد (و این گفته، صورت اعمّ این سخن مک لوهان را به یاد می آورد که «رسانه همان پیام است») و بنابراین، پذیرش فرهنگ غرب مفهومی جز پذیرش روش ها و ابزار- متدولوژی و تکنولوژی- ندارد و این توهم که ما ابزار را اخذ می کنیم و فرهنگ غرب را رها می کنیم جز سرابی بیش نیست.
مطالب پیشنهادی:
تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی
.
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا مِنْ عَبْدٍ إِلَّا وَ فِی رَأْسِهِ حَکَمَةٌ وَ مَلَکٌ یُمْسِکُهَا فَإِذَا تَکَبَّرَ قَالَ لَهُ اتَّضِعْ وَضَعَکَ اللَّهُ فَلَا یَزَالُ أَعْظَمَ النَّاسِ فِی نَفْسِهِ وَ أَصْغَرَ النَّاسِ فِی أَعْیُنِ النَّاسِ وَ إِذَا تَوَاضَعَ رَفَعَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ قَالَ لَهُ انْتَعِشْ نَعَشَکَ اللَّهُ فَلَا یَزَالُ أَصْغَرَ النَّاسِ فِی نَفْسِهِ وَ أَرْفَعَ النَّاسِ فِی أَعْیُنِ النَّاسِ »
.
تحریم خود بزرگ بینی : امام صادق (ع) فرمود:
.
«هیچ بنده ای نیست جز اینکه در سر او دهانه و لگامی هست که فرشته ای آن را نگاهداشته است، پس هر گاه بنده ای تکبّر نماید آن فرشته به وی گوید (نفرین کند): فرود آی که خداوند تو را فرومایه و پست کند، پس او پیوسته در نفس خودش، خود را بلندمرتبه ترین مردم داند در حالی که در چشم مردمان کوچکترین مردم است. و هنگامی که تواضع و فروتنی نماید خداوند عزّوجلّ او را بلند مرتبه می گرداند سپس فرشته به او می گوید (دعا می کند): فرآز آی که خداوند تو را بلند مرتبه گرداند، پس وی پیوسته در درونِ خود، خود را کوچکترینِ مردم می داند در حالی که در چشم مردمان، بلند پایه ترین مردم است»
.
منبع: جهاد با نفس. شیخ حر عامل. ترجمه علی افراسیابی
سرباز عقل
مطالب پیشنهادی:
کودک و انیمیشن: نفوذ فرهنگی در قاب تصویر متحرک
تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی
.
تکنوپولی | تسلیم فرهنگ به تکنولوژی| سرباز عقل: تا قبل از ظهور تکنوکراسی یا فن سالاری، اندیشه های فرهنگی و آرمان های مقدس و مذهبی، حاکمیت بلامنازع بر نقش ابزار و آلات و کاربرد فن در حل نیازهای جامعه داشتند. بناهای تاریخی و باشکوه، معابد و مساجد و کلیساها و مجسمه ها همه نشان از آن دارد که فن و دانش ابزارهای صنعتی در خدمت آرمانها و عقاید و فرهنگ ها قرار داشت؛ انسان حاکم بود بر صنعت.
.
با ظهور تکنو کراسی شاهد ادعای نوعی برابری فن و صنعت با انسان هستیم: انسان مساوی است با تکنیک. در این جامعه رقابت میان تکنولوژی و فرهنگ بر سر حاکمیت بروز می کند. تا اینکه بالاخره در مسیر این حرکت به مرحله تکنوپولی می رسیم؛ مرحله ای که تکنیک مسلح به ایدئولوژی گشته، به تکنولوژی تحول یافته و حاکم بلامنازع می گردد. در این دوران است که ابزار و تکنیک در اجتماع و فرهنگ هضم نمی شود، بلکه به آن هجوم می برد و خود بر آن می شود که به فرهنگ تبدیل گردد. در اینجاست که باید سنن و آداب، افسانه ها و عقاید، سیاست و مقررات و حتی مذهب برای بقای خود وارد نزاع شده، به مقاومت دست یازد.
.
آوازه «جدایی ارزش های اخلاقی و معنوی از مبانی عقلی و علمی» اولین بار از زبان پیشگامان فرهنگ و تکنولوژی و دانش جدید، کپلر، نیوتون، گالیله، فرانسیس بیکن و ... شنیده شد. این ندا صراحت لازم را دارا بود. گرچه افراد یاد شده هرگز زدودن نقش خالق عالم و نفی حاکمیت و مشیت او را بر جهان، در ذهن خود نمی پروراندند، اما ثمره جدایی علم و فن از ارزش های معنوی و دینی، فاجعه ای را به بار آورد که امروز شاهد آن هستیم؛ حاکمیت تکنیک بر اراده و آرمانهای انسانی؛ تسلیم فرهنگ به تکنولوژی، و در یک کلام:
.
تکنوپولی (TECHNOPOLY)
.
جامعه آمریکا بدون تردید اولین جامعه ای است که قربانی نظام تکنوپولی شده است. این جامعه که اراده انسانی، ارزش های اخلاقی و مبانی فرهنگی و معنوی در هدایت و حکومت آن کمترین نقشی ندارد، بر آن است تا سیطره خود را بر جهان تحمیل کند. باید با فرهنگ ها و تمدن ها و جوامع دارای مقاومت های عقیدتی و آرمانی، که مانع نفوذ و گسترش نظام تکنوپولی می گردند، به مبارزه بر خیزند. باید فرهنگ را در بستر عشرت برده، آنها را بی تاثیر و نامرئی ساخته و رفته رفته به زوال و نابودی کشاند.
مطالب پیشنهادی:
کودک و انیمیشن: نفوذ فرهنگی در قاب تصویر متحرک
.
دین و دنیا | سرباز عقل: یکی دیگر از نشانه های دوری از عدل و تعادل در عصر ما این است که بشر به دنیا با چشم قهر و تجاوز نگاه می کند. هرگز بشر، در هیچ دوره ای از تاریخ، مثل امروز و به اندازه بشر متجدد با دنیا خصومت نداشته است و عجبا که این نسبتِ خصومت را نسبت طبیعی می انگارند و هرکس یا گروهی را که به آن سر فرود نیاورند، مخالف با دنیا و بهبود زندگی دنیوی می خوانند! در جهان بینی های عصر جدید، دنیا بسیار خوار و خفیف شده است. بشر جدید دیگر دنیا را به چشم مخلوقی که نشان و اثر قدس با خود دارد نگاه نمی کند و اگر سفارش می کند که به دنیا توجه کنند، مرادش حفظ حدود دنیا نیست، بلکه دعوت به تجاوز و تصرف است.پس، در واقع، رعایت دنیا هم اقتضا می کند که بشر از جهان بینی های جدید آزاد شود_ و متذکر باشیم که آزاد شدن غیر از رد و مخالف و ملامت است. دراین جهان بینی ها بشر با نگاه خریداری و تملک به همه چیز می نگرد و تا چنین است، علم و تکنیک و سیاست از استیلا طلبی و خشونت و کین توزی رها و آزاد نمی شود. بشر، از ابتدای خلقت، به دین و دنیا چنان که در غرب و در عالم تجدد به آنها می نگرد نگاه نمی کرده است و چه بسا که در آینده نیز نسبتِ دیگری میان بشر و دنیا برقرار شود، اما به هر حال، این نسبت همواره وجود داشته و وجود خواهد داشت.
.
مطالب پیشنهادی:
کودک و انیمیشن: نفوذ فرهنگی در قاب تصویر متحرک
.
.
زوال زندگی: نویسنده حجت مهدوی: سرباز عقل: قطعا و بدون شک مواد مخدر و اعتیاد یکی از ریشه ها و سرشاخه های اصلی بسیاری از آسیب ها و مشکلات موجود در زندگی فرد و جامعه می باشد. مصرف مواد مخدر می تواند تمام سطوح جامعه را متاثر از خود کند و جامعه را به ویرانه ای تبدیل کند. تمام تغییرات و دگرگونی هایی که ما در همه جا مشاهده می کنیم از «فرد» شروع می شود. اگر بپذیریم جامعه خوب زایده افراد خوب است قطعا عکس آن نیز صادق است. مصرف مواد مخدر فرد را در هم میشکند، روح او را نابود می کند، اخلاقش را دگرگون می کند و دست او را از همه جا کوتاه می کند. بدون شک یکی اصلی ترین دلایل فروپاشی خانواده ها در کشور ما معضل اعتیاد است و بچه های طلاق که نتیجه این مسئله هستند نیز خود مسئله دیگری است. اعتیاد ارتباط و نسبت فرد با خانواده را تغییر می دهد و او را نسبت به فرزندان و همسرش بی تفاوت می کند. مواد مخدر عمیق ترین بخش های ذهن و روح فرد را آلوده می کند، اخلاق و رفتار خوب که منشاء تمام خوبی هاست اعتیاد نابودش می کند. یکی از عوامل اصلی فحشا در بسیاری از کشورها اعتیاد و مواد مخدر می باشد. مواد مخدر مرزهای اخلاقی را در هم میشکند و بسیاری از فسادها مثل فحشا را گسترده می کند. جامعه ای که درگیر اعتیاد و مواد مخدر است مبتلا به آسیب دیگری مثل دزدی نیز هست. اعتیاد میل به کار و زندگی را از بین می برد. کسی که مبتلا به مصرف مواد مخدر شده است و راه گریزی برایش نباشد برای رسیدن به هدفش که لحظه ای «نشئگی و سرخوشی» است از هیچ کاری دریغ نمی کند.
انسجام و وحدت یک جامعه به اعتماد و دوستی گره خورده است. مواد مخدر اعتماد را از بین میبرد و دوستی ها را باطل می کند. نظم را به هم میزند و آشوب را جایگزین آرامش می کند. روابط را به هم میزند و بغض و کینه و نفرت را در دلها می کارد.
.
مطالب پیشنهادی:
کودک و انیمیشن: نفوذ فرهنگی در قاب تصویر متحرک
