ایران شناسی: تاریخ معاصر ایران: امیرکبیر: نوری در ظلمت
ایران شناسی
تاریخ معاصر ایران
امیرکبیر: نوری در ظلمت
ناصرالدین شاه با استقرار در تهران، امیرکبیر را به عنوان صدراعظم خود منصوب کرد. و کشوری بحران زده (از لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی) را که از ضعف مدیریت و مداخلات بیگانگان رنج می برد، به وی سپرد. امیرکبیر در عرصه سیاست داخلی بلافاصله به اجرای اصلاحات مورد نیاز اقدام کرد. قطع نفوذ درباریان، تنظیم امور اداری و مالیاتی کشور، تنظیم بودجه برای اولین بار، تشکیل سپاه منظم، قطع مواجب و حقوق افراد بیکار و وابستگان به دربار از جمله اقدامات امیرکبیر در همان ابتدای صدارت بود. امیرکبیر در عرصه سیاست خارجی نیز سعی داشت نفوذ بیگانگان را ریشه کن کند و بین ایران و بیگانگان ارتباطی مساوی برقرار سازد.
دفع فتنه حسن خان سالار و علی محمد باب که امنیت کشور را مختل کرده بودند، در دستور کار امیرکبیر قرار گرفت و با قتل حسن خان سالار و اعدام باب، غائله آن دو خاتمه یافت.
امیرکبیر در ادامه صدارت خود در زمینه اصلاحات اداری، ضمن تعیین حقوق برای کارکنان ادارات و مبارزه با بیکاری و تنبلی، اقدامات مهمی را علیه رشوه خواری به انجام رساند. از جمله اقدامات مهمی که در ارتباط با قشون صورت گرفت، تهیه لباس متحدالشکل برای آنها، ایجاد کارخانه اسلحه سازی و منع نظامیان از تعدی به مردم بود.
وی موفق شد خزانه تهی کشور را با رعایت صرفه جویی به اعتدال برساند و بین درآمد و هزینه توازن برقرار کند. ایجاد دارالفنون، نشر روزنامه وقایع اتفاقیه، تاسیس کارخانه های تصفیه شکر وقندسازی، بلور سازی، حریر بافی، ایجاد دایره پاسبانی و آگاهی در تهران و ایجاد قراول خانه در راه های کشور از دیگر اقدامات اصلاحی امیرکبیر است که اهمیت به سزایی داشته است.
اقدامات و اصلاحات امیرکبیر و استقلال وی در مقابل بیگانگان باعث شد که توطئه گران به فکر قتل او بیفتند. آنان موفق شدند با فریب دادن ناصر الدین شاه جوان، ابتدا فرمان عزل امیرکبیر و سپس دستور قتل وی را بگیرند. امیرکبیر در 25 محرم 1268 ق. به حکم شاه و به دست علی خان حاجب الدوله در حمام فین کاشان به قتل رسید.
حکایت تاریخی:
در ابتدای صدارت امیرکبیر، حاکم بروجرد لرستان درباره امنیت موجود در منطقه خود به امیرکبیر گفت: قربان، به قدری امن و عدالت برقرار است که گرگ و بره با هم آب می خورند. امیر پاسخ داد: می خواهم ولایت آنچنان امن و آسود ه باشد که گرگی نباشد تا از خیال او بره مضطرب شود و نیاساید.
اسرافیل: تاریخ معاصر ایران: دکتر موسی نجفی، دکتر موسی حقانی