ظهور روشن فکری در ایران: روشن فکری چیست؟ روشن فکر کیست؟ (قسمت دوم)

ظهور روشن فکری در ایران: روشن فکری چیست؟ روشن فکر کیست؟

(قسمت دوم)

 

بیشتر دانشجویانی که از ایران به غرب رفته بودند، از درباریان و یا افراد ثروتمند جامعه ایرانی بودند که دارای زندگی اشرافی بودند. این گروه که به تن آسایی و تنبلی (ناشی از زندگی اشرافی) عادت داشتند، تلاش و جدیت برای درک عمیق و درست از اصول و مبانی علم و فرهنگ غربی نداشتند.

 

منورالفکران ایرانی در دانشکده ها و دانشگاه های اروپا و در مدارس جدید ایران با اندیشه ها و افکار اروپایی قرن هجدهم و نوزدهم آشنا شده بودند که در آن علم از تقدس و اصالت خاصی برخوردار است. عقل و خرد بشری جای گاه و مرتبه بالایی پیدا کرده است و هرآنچه با حس و تجربه قابل آزمایش نیست، از دایره علم خارج شده است.

 

بقیه متن در «ادامه مطلب»

(کپی برداری از «اسرافیل» فقط با ذکر منبع و لینک مستقیم مجاز است)

ظهور روشن فکری در ایران: روشن فکری چیست؟ روشن فکر کیست؟ (قسمت اول)

ظهور روشن فکری در ایران: روشن فکری چیست؟ روشن فکر کیست؟

(قسمت اول)

 

«مستفرنگ» اصطلاحی بود که در آن دوره به این افراد گفته می شد، به معنای کسی که به فرنگ (غرب) رفته است و می خواهد غربی شود. این تمایل و علاقه اول در ظاهر و پوشش ظاهری این دسته افراد و استفاده از کفش و کلاه و کت و شلوار غربی، بعد در بیان و کلام او که مملو از کلمات انگلیسی و فرانسوی بود و در نهایت در اندیشه و توصیه های او به این که «هر چه زودتر باید غربی شویم» دیده می شد.

 

برخی از این مسافران ایرانی، زندگی در غرب را بر زندگی در ایران ترجیح دادند و عده ای از آنها که برگشتند، تلاش کردند ایران را به قافله علم و تمدن غربی برسانند. این دانشجویان فرزندان اشراف و درباریان بودند و بعد از مراجعت به کشور در یکی از مناصب و مشاغل حکومتی مشغول می شدند و کمتر به فعالیت فرهنگی و ترویجی در مسیر اندیشه خود می پرداختند ولی همین افراد در تحولات این دوره و دوره های بعد تاریخ معاصر ایران، همیشه زمینه ساز تغییرات و تحولات به سمت غربی کردن ایران بودند.

 

بقیه متن در «ادامه مطلب»

(کپی برداری از «اسرافیل» فقط با ذکر منبع و لینک مستقیم مجاز است)

مولفه های اجتناب ناپذیر مدرنیته

مولفه های اجتناب ناپذیر مدرنیته

.

در مقاله ای که در ادامه مطلب می خوانید پنج مورد از مولفه ها و شاخصه های مدرنیته شرح داده خواهد شد که عناوین آن به صورت زیر است:

.

مولفه اول: استدلالی بودن

مولفه دوم: بی اعتمادی به تاریخ

مولفه سوم: اینجایی و اکنونی بود

مولفه چهارم: فروشکنی و تزلزل مابعدالطبیعه های جامع و گسترده قدیم

مولفه پنجم: قداست زدایی از اشخاص

.

متن کامل مقاله در «ادامه مطلب»

(کپی برداری از «اسرافیل» فقط با ذکر منبع مجاز است)

غرب شناسی: غرب و اومانیسم

غرب شناسی

غرب و اومانیسم

.

اومانیسم- غرب و سلطه

.

اومانیسم از مشخصات فکری و فلسفی استکبار غربی است. در تفکر امانیستی، غرب اصالت را به انسان می دهد. در برابر مذهب اصالت حق، مذهب امانیسم به انسان اصالت می دهد نه به حق. امانیسم مذهب اصالت الانسانی است. تفکری که پس از رویگردانی از مسیحیت بنیاد فرهنگ و تمدن غربی را ساخته است.

.

اومانیسم- انسان محوری- غرب محوری

.

امانیسم یعنی اعتقاد به اصالت بشر، در برابر اعتقاد به اصالت خدا؛ یعنی بشری کردن همه امور به جای خدایی کردن آنها. در این فکر، انسان خودش و حکم خودش را جایگزین احکام الهی و دینی می کند.

.

.

اومانیسم- غرب محوری- انسان محوری- اراده معطوف به قدرت

.

اتکای غرب به مذهب امانیسم، او را مستغنی از هر گونه اندیشه قدسی و معنوی ساخته و استعداد ظاهر ساختن عموم مظاهر استکبار را برای او فراهم آورده است.

اومانیسم- غرب محوری- استیلا و سلطه- تمدن مدرن- غرب مدرن

.

بقیه متن در «ادامه مطلب»

(کپی برداری از «اسرافیل» فقط با ذکر منبع مجاز است)

واقعیت تکنیک از نظر فروید

واقعیت تکنیک از نظر فروید

.

سرباز عقل: از اینکه علم توانسته است عمر متوسط ما را زیادتر کند چه سود، وقتی که محتوای زندگی ما سراسر از غم و ناهنجاری و اندوه تشکیل شده است، به طوری که به مرگ برای نجات خود خوش آمد بگوییم.

.

از رهگذر برآورد هزینه های پیشرفت صنعتی و خسارت هایی که از این طریق گریبان ما را می گیرد، فروید به این نتیجه دردناک و کسل کننده می رسد که اختراعات ما چیزی نیست جز وسیله ای تکامل یافته برای رسیدن به هدفی تکامل نیافته.

.

بقیه متن در «ادامه مطلب»

(کپی برداری از «سرباز عقل» فقط با ذکر منبع مجاز است)

وسیله ها به زندگی ما هدف می دهند

وسیله ها به زندگی ما هدف می دهند

.

.

سرباز عقل: وسیله هنگامی وسیله است که آن را در رابطه با هدفی تعریف کنیم. آنگاه وسیله ها در تعریف هدف ها دخالت می کنند. هنگامی که انسان واجد وسایل تازه شد، لزوماً واجد اهداف تازه هم می شود. همیشه هدف ها نیستند که ما را به ساختن وسیله ها فرمان می دهند و راهنمایی می کنند؛ گاهی وجود وسایل، اهداف تازه ای را برای ما پدید می آورند. چنین نیست که همواره زندگی ما به وسایل شکل بدهد، بلکه گاه وسایل به زندگانی ما شکل می دهد و ما به تناسب آنها نوع روابط انسانی و نوع رابطه خود را با طبیعت تنظیم می کنیم. ما امروز تکنیک را چنان به زندگی خود راه داده ایم که تصورِ نبودن و نداشتن آن ناممکن شده است.

.

به میدان آمدن وسیله ها، یک تغییر روان شناختی در ما پدید آورده و به طور کلی نگاه ما را به عالم عوض کرده است. امروز کمتر کسی است که به دنیا نگاه ابزاری نکند؛ در حالی که گذشتگان چنین نگاهی را به دنیا نداشتند.

.

منبع: سروش، عبدالکریم و دیگران. سنت و سکولاریسم. انتشارات صراط. تهران. چاپ پنجم 1388 ص 41

تکنولوژی و تغییر

تکنولوژی و تغییر

.

.

.

سرباز عقل: تکنولوژی یک فرمانده تسلیم ناپذیر و هدایت کننده انعطاف ناپذیری است که تمام مفاهیم و اندوخته های ذهنی را دگرگون می سازد. برای واژه هایی نظیر «آزادی»، «حقیقت»، «شعور»، «واقعیت»، «خرد»، «حافظه» و «تاریخ» مفاهیمی تازه می سازد و از این طریق راه به دنیای درون ما باز می کند. این تکنیک دگرگون ساز، حتی وقت خود را صرف آن نمی کند که این تغییرات را به آگاهی و اطلاع ما برساند و ما نیز فرصت آن را نخواهیم داشت در جریان این وقایع قرار گیریم و خود را به موقع از آن آگاه سازیم.

.

منبع: پستمن، نیل. تکنوپولی. ترجمه صادق طباطبایی. انتشارات اطلاعات. چاپ هفتم 1390 ص 28

ملاحظاتی در باب تکنیک

ملاحظاتی در باب تکنیک

.

.

.

سرباز عقل: خطر این است که ما از وجهه نظر تکنیک به همه چیز نگاه می کنیم و عالم و آدم در نظرمان به عنوان انرژی و منبع انرژی جلوه می کند. تکنیک یک امر عارضی در زندگی دوران تجدد نیست و حتی اگر وسیله هم باشد بشر را به دنبال خود می کشد. حتی خواست و اراده بشر هم به حکم تکنیک تعین پیدا می کند.

.

ما نمی توانیم از توسعه تکنیک رو بگردانیم و علم تکنولوژیک را رها کنیم، بلکه برای رسیدن به درجات عالی علم لازم است که از علم زدگی و تکنیک زدگی رها شویم. یعنی کسانی که چاره همه کارها و درمان تمام دردهای خود را در تکنیک می جویند و تمام امید خود را به آن بسته اند راه به جایی نمی برند. بشر هنوز نسبت خود را با تکنیک نمی داند و نمی شناسد. تکنیک ماشین نیست، بلکه تلقی تمام موجودات به عنوان خزانه نیرو و ماده تصرف است. محاسبات این خزانه اکنون با ماشین های پیچیده الکترونیک صورت می گیرد.

.

می گویند تکنیک کارها را بسیار آسان کرده است. این درست است، اما درست تر این بود که می گفتند کارها همه کار تکنیک است. حتی اراده دانستن و روح علمی نیز که از آن به عنوان ضامن پیشرفت علم یاد می شود دیگر ناظر به دانش نظری محض نیست بلکه وجه و جلوه نظری روح تکنیک است. یعنی علم جدید اگر چه در ظاهر نسبت به تکنولوژی تقدم دارد، در حقیقت مسبوق به آن است.

.

ما نمی توانیم تکنیک را به هر صورت که بخواهیم در آوریم یا آن را کوچک و بزرگ کنیم، مگر اینکه انقلابی در تفکر و در ما و در جهان پدید آید.

.

بقیه متن در «ادامه مطلب»

(کپی برداری از «سرباز عقل» فقط با ذکر منبع مجاز است)

 

غرب شناسی: غرب: «عالم تجدد» و «بحران تفکر غربی»

 

غرب| غرب شناسی| عالم تجدد و بحران تفکر غربی| سرباز عقل: غرب با تفکری که در آن بشر به صورت موجودی صاحب علم و اراده و قدرت ظاهر شد و می بایست همه چیز را در تصرف و تملک خود در آورد، پدید آمد. در این طریق احراز قدرت، حوادث مهمی مثل اصلاح دینی و مواجهه به سنن و رسوم و رجوع به علم و تقدس زدایی و بسیاری چیزهای دیگر پیش آمد، ولی اینها حوادث پراکنده و بی ارتباطی نبود که اتفاقا با هم جمع شود یا یکی در پی دیگری بیاید و تاریخ غرب را قوام دهد بلکه هر یک با دیگری تناسب داشت و مظهر تاریخ جدیدی بود که تجدد خوانده شد.

.

بحرانی که در عالم کنونی وجود دارد بحران تفکر غربی است. در این تفکر بشر به جایی رسیده است که دیگر هیچ امید و پناهی بیرون از خود ندارد. لازمه این وضع تفوق قدرت اراده و اراده به سوی قدرت است. اما این قوت و قدرت هر چه باشد، قوت و قدرت محال است و مآلا در طریق نابودی و ویرانی  نیست سازی قرار می گیرد. آن مرد بزرگ دانمارکی قرن نوزدهم از این معنا خبر داشت که می گفت بی خدا بودن، بی خود بودن است. این وضع نمی تواند ادامه یابد. بشر اکنون در معرض خطری بزرگ قرار گرفته است و اگر نتواند راه تازه ای بیابد نابود می شود. درمان هایی که معمولا برای مشکلات ذکر می شود عین بیماری است. وضع نیست انگاری را با صورتی از نیست انگاری نمی توان دفع کرد. باید در جوهر نیست انگاری تفکر کرد تا مقدمات گذشت از آن فراهم آید.

.

 

«انقلاب و استقرار»، «فرهنگ و تمدن»

.

انقلاب و استقرار | فرهنگ و تمدن | سرباز عقل: تحول تاریخی بشر جز از طریق انقلاب ممکن نیست. آنان که این نظریه را نمی پذیرند، به وضع موجود دل بسته اند. در درون انسان میلی برای ماندن هست و میل دیگری هم برای رفتن؛ و این دومی قوی تر است. از آنجا که بشر اهل عادت است و دل به ماندن می سپارد، تحول تاریخی اش جز از طریق انقلاب ممکن نیست. انقلاب یک تغییر دفعی است و ناگهانی روی می دهد و همه عادات گذشته را در هم می ریزد و بنابراین، نمی تواند که صورتی مداوم پیدا کند. «انقلاب دائمی» یک آرزوی شیرین، اما دست نیافتنی است. زندگی فی نفسه ملازم با سکونت  و آرامش و امنیت و امکانِ آینده نگری است. یعنی زندگی بشر ملازم با عاداتی است که او را دعوت به ماندن می کنند و انقلاب کوچیدن است.

.

تقابل «انقلاب و استقرار»، تقابل «فرهنگ و تمدن» است. تمدن همان فرهنگ است که تعین یافته و در پی استقرار بر آمده است. فرهنگ طالب انقلاب است و تمدن طالب استقرار، و بنابراین، چه بسا که تقابل فرهنگ و تمدن به یک تعارض جدی بینجامد. آن چه درباره تمدن غرب روی داده آن است که فرهنگ غرب چیزی جز روش ها و ابزاری که تمدن غرب به وجود آورده است، نیست. یعنی متدولوژی و تکنولوژی صورتِ مبدَّلِ همان فرهنگی هستند که تمدن غرب بر آن تأسیس یافته و این واقعة بسیار عجیبی است. به عبارت ساده تر باید گفت که در تمدن امروز غرب فرهنگی به جز روش ها و ابزار وجود ندارد (و این گفته، صورت اعمّ این سخن مک لوهان را به یاد می آورد که «رسانه همان پیام است») و بنابراین، پذیرش فرهنگ غرب مفهومی جز پذیرش روش ها و ابزار- متدولوژی و تکنولوژی- ندارد و این توهم که ما ابزار را اخذ می کنیم و فرهنگ غرب را رها می کنیم جز سرابی بیش نیست.

 

مطالب پیشنهادی:

تهاجم فرهنگی

زوال زندگی

دین و دنیا

تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی

تحریم خود بزرگ بینی