اسلام شناسی و غرب شناسی: اسلام در عمل و اسلام در ویترین یا اسلام غربی

اسلام شناسی و غرب شناسی

اسلام در عمل و اسلام در ویترین یا اسلام غربی

 

تعبیرهای مختلفی از دین اسلام ذکر گردیده اند. این تعبیرها که ناشی از برداشت ها و استنباط های مختلف هستند، هرکدام با هدف و یا انگیزه ای خاص به زوایایی گوناگون از این دین وحیانی پرداخته اند. از جمله این تعبیرها می توان به «اسلام عملی یا واقعی» و در نقطه مقابل آن «اسلام در ویترین» یا «اسلام نمایش داده شده توسط رسانه های غربی» اشاره کرد.

 

اسلام واقعی

 

اسلام عملی یا واقعی اشاره ای صریح  روشن به مبانی واقعی اسلام دارد. در این تعبیر با تاکید بر آموزه های واقعی در اسلام، سعی می شود حقایق این دین الهی روشن گردد. در این دیدگاه، مسلمان واقعی کسی است که هم به زبان و هم در عمل تسلیم احکام و دستورهای الهی باشد؛ یعنی هم به زبان اقرار به وحدانیت خدا و رسالت پیامبران و پیامبر خاتم (ص) داشته باشد و هم در عمل به احکام و دستورهای دینی اعم از قوانین اجتماعی  احکام فردی پایبند باشد.

 

در قرآن از مسلمان واقعی به مومن تعبیر می شود. آنچه در این دیدگاه مشهود است، اعتقاد راسخ مسلمانان به مبانی دینی و دوری گزیدن از هر گونه افراط و تفریط می باشد. بدیهی است که در این استنباط، مسلمان واقعی، الگویی انسانی برای تمام بشریت می باشد.

 

اسلام ویترینی

 

در نقطه مقابل این دیدگاه، اسلام در ویترین یا اسلامی قرار دارد که از زاویه لنز دوربین رسانه های غربی به نمایش گذاشته می شود. در این تعبیر سعی می گردد با غیر واقعی نشان دادن تعالیم اسلام، چهره ای همراه با خشونت طلبی، افراط گری، غیر متمدن بودن، فرهنگ گریز و نگاهی غیر واقع بینانه از مسلمانان نمایش داده شود تا اسلام به معنای تعادل نداشتن و تروریسم در افکار عمومی جهان متبلور گردد. این نوع دیدگاه با انگیزه و هدف های خاصی مطرح می شود که می توان به مهمترین دلایل آن اشاره کرد:

 

گرایش به اسلام در جوامع غربی

 

بسیاری از مردم جوامع غرب، به دلیل گسترش فرهنگ لیبرالیسم و رواج فردگرایی افراطی دچار بحران هویت شده اند. این مسئله را می توان به خوبی در آثار منتقدان غرب و به خصوص در نوشته های افرادی چون تئودور آدورنو و هورکهایمر (دو تن از بزرگترین جامعه شناسان غرب) دید.

 

این افراد با انتقاد از فرهنگ غرب، مشکل جوامع کنونی را در کالایی شدن انسان و در نتیجه بحران هویت می دانند. در شرایط بحران هویت نیز افراد به دنبال پیدا کردن ساختاری منسجم برای تشخص دهی به آنها و رهایی از پوچی خواهند بود که در این خصوص تعالیم دین اسلام به خوبی پاسخگوی نیازهای شخصیتی است؛ زیرا آموزه های اسلام بر اساس فطرت انسان ها پایه گذاری شده است.

 

وزن و اهمیت پیدا کردن اسلام در غرب

 

در برخی از کشورهای غربی وزن و جایگاه مسلمانان در حال افزایش می باشد. مهاجرت و افزایش جمعیت مسلمانان در برخی از کشورهای اروپایی باعث گردیده است تا این کشورها دیگر نتوانند به راحتی خواسته ها و مطالبات مسلمانان را نادیده بگیرند. از این رو سعی می کنند با تاکید بر مسئله اسلام هراسی، از نفوذ مسلمانان در این کشورها جلوگیری کنند.

 

غیریت سازی در غرب

 

دنیای غرب بعد از جنگ جهانی دوم، سیاست ها و هدف های خود را در جهان به منظور مقابله با نفوذ کمونیسم و شوروی سابق سامان می داد و از آن به خطر سرخ یاد می کرد. اما پس از فروپاشی شوروی، غربی ها در پی غیریت سازی های جدیدی برای توجیه رفتارها و کنش های توسعه طلبانه خود برآمدند.

 

به عبارتی، یافتن تهدید جدید می توانست موجب بازسازی هویت انسان غربی شود، از این رو این مهم به یکی از دغدغه های اصلی نظریه پردازان و حاکمان مغرب زمین تبدیل گردید. در این میان نگاه غرب متوجه ظرفیت اسلام شد و این شریعت را به عنوان خطری برای خود تعریف کرد تا غرب به همگنی فرهنگی دست یابد. این مسئله زمینه ای را فراهم کرد که بر اساس آن، اسلامی غیر واقعی به نمایش گذاشته شود.

 

در مجموع می توان گفت اختلاف اسلام واقعی یا عملی و اسلام در ویترین یا آنچه رسانه های غربی مدعی آن هستند، با این موضوع در ارتباط است که این دین وحیانی با چه انگیزه ای مورد بهره برداری قرار گیرد. در صورتی که تعریفی صحیح از اسلام داشته باشیم، می توان آن را اسلامی راستین عنوان کرد و در نقطه مقابل، اگر به دنبال استفاده ابزاری از دین اسلام باشیم، این دین به صورت ویترینی، ظاهری و غیر واقعی نمایش داده خواهد شد.

 

نویسنده: مهدی رحمتی

 

(کپی برداری از «اسرافیل» فقط با ذکر منبع مجاز است)