تاریخ معاصر ایران. ایران در آستانه تشکیل دولت صفوی
تاریخ معاصر ایران
ایران در آستانه تشکیل دولت صفوی
قیام صفویان در شرایطی صورت گرفت که کشور پس از دوران حکومت ایلخانان مغول و تیموریان، از جنبه های داخلی دوباره گرفتار هرج و مرج سیاسی و نابسمانی شده بود و در گوشه و کنار آن، هر صاحب قدرتی ادعای حکومت و فرمانروایی داشت. در این شرایط، خاندان صفوی بعد از چند دهه حضور فعال سیاسی و حرکت فرهنگی و اجتماعی زمام امور ایران را در دست گرفت.
از نیمه دوم قرن نهم، شیخ جنید و شیخ حیدر که از نوادگان شیه صفی الدین اردبیلی بودند قصد داشتند که در سایه تشیع به قدرت سیاسی دست یابند اما به علت بروز موانع به مقصود نهایی نرسیدند. تنها شاه اسماعیل توانست با از بین بردن حکومت های ملوک الطوایفی در ایران، حکومت مرکزی واحدی را تشکیل دهد و امور سیاسی و مذهبی را انتظام بخشد. او به کمک مریدان و با بهره گیری از توان نظامی ایلات و عشایر قزلباش، شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مناسبی را برای تاسیس یک دولت ملی در این سرزمین فراهم کرد.
با توجه به آنچه گفته شد، شرایط سیاسی و اجتماعی ایران در دهه های قبل و در آستانه تشکیل دولت صفوی را می توان در قالب محورهای زیر مورد تجزیه و تحلیل قرار داد:
1 ::: عدم وحدت و انسجام ملی و نگرانی از این اوضاع
2 ::: نابه‌سامانی سیاسی و عدم وجود یک حکومت مرکزی برای برقراری نظم و امنیت.
3 ::: اقبال تدریجی مردم به مذهب تشیع به دلیل نابه‌سامانی فرهنگی ناشی از سلطه طولانی مدت امویان و عباسیان بر ایران
4 ::: عدم توجه مردم به مرکز خلافت عثمانی، بروز جنبش ها و حرکت های شیعی در بعضی از نقاط ایران مثل سربداران در خراسان و مشعشعیان در خوزستان و تجربه این حرکت ها در این مناطق
5 ::: تعرضات عثمانی و ازبکان به قلمرو ایران
6 ::: نفوذ معنوی شیخ صفی الدین اردبیلی و نوادگان وی در بخش هایی از ایران و فعالیت های فرهنگی، سیاسی و تبلیغی آنها برای تاسیس حکومت و تاثیر این نفوذ.
ایران هم زمان با تاسیس سلسله صفویه، دوره جدید و راه نوینی را آغاز کرد. این راه با وجود همه فراز و نشیب ها و پیروزی ها و شکست ها، تنها راهی بود که می توانست کشور ما را در صحنه سیاست جهانی که با وقوع تحولات علمی و سیاسی در مغرب زمین، دوران جدیدی از تجاوز، توسعه طلبی و استثمار را آغاز می کرد مستقل نماید و نقش محوری این سرزمین کهن سال را در منطقه به ویژه از لحاظ فرهنگی، مذهبی و سیاسی استوار سازد.
سرباز عقل: تاریخ معاصر ایران: موسی نجفی و موسی حقانی