تاریخ روابط ایران و آمریکا. ویژگی های سیاست ایران در مقابل آمریکا

تاریخ روابط ایران و آمریکا

ویژگی های سیاست ایران در مقابل آمریکا

 

نگرش ایران به مسئله رابطه با آمریکا نه تنها دارای آثار و ابعاد خارجی بوده، بلکه تا حد زیادی این نگرش بیانگر اصول کلی حاکم بر سیاست های داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز هست و در تمامی ابعاد داخلی و خارجی جامعه و سیاست ایران تاثیر گذاشته است. این سیاست از همان آغاز، دارای مشخصه هایی بوده که کمابیش تا کنون ادامه یافته است. در این قسمت، تلاش بر آن خواهد بود تا ویژگی ها و مشخصه های اصلی این سیاست ایران را استخراج و تجزیه و تحلیل کنیم:

 

     1 ::: آرمان گرایانه بودن

 

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران – به طور کلی- دارای ویژگی هایی آرمان گرایانه بوده و از عمل گرایی و انعطاف پذیری لازم برخوردار نیست. البته این مسئله تا حدی طبیعی به نظر می رسد که نظامی که در پی یک انقلاب بزرگ ایجاد شده، در خارج نیز دارای اهداف آرمان گرایانه باشد. با این حال سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال آمریکا بیش از دیگر حوزه ها، دچار این مسئله شده است که به احتمال زیاد، پیامد حوادثی است که به مرور زمان، در روابط دو کشور حادث شده است.

 

جمهوری اسلامی ایران در مقاطع گوناگون پس از پیروزی انقلاب، با کشورهای اروپایی و حتی اسلامی دارای مشکلاتی بوده که با نگرش واقع گرایانه مسئولان، بسیاری از آنها رفع شده و اگر چه این فرایند دارای نوسانات متعددی بوده، ولی به هر حال، هیچ کدام به سرنوشت روابط ایران و آمریکا منتهی نشده است. شاید علت آن این باشد که تلقی ایران از آن کشورها و برخورد با آنها از واقع گرایی بیش تری برخوردار بوده است.

 

«آرمان گرایی»، بی توجهی به واقعیات و عدم تدریج گرایی است. آرمان گرایی را از این نظر که واقعیت ها را، اعم از داخلی و یا خارجی، مورد توجه قرار نمی دهد و تدریج گرایی را به عنوان برنامه عمل نمی پذیرد، باید مورد نقد و بررسی قرار داد.هیچ دلیل وجود ندارد که نتوان بین آرمان گرایی و تدریج گرایی پیوندی ایجاد کرد.

 

فقدان واقع بینی موجب می شود که ما اولا، میزان واقعی توانایی ها و امکانات خود را درک نکنیم. ثانیا، بیش از امکانات تعریف شده خود، در نظام بین الملل و مسائل بین المللی درگیر شویم و این باعث می شود که از یک سو، از مسائل داخلی غافل شویم و از سوی دیگر، به لحاظ عدم تطابق سیاست خارجی با امکاناتمان، به جای تحقق اهدافمان، امکانات محدود خویش را نیز به هدر دهیم. در واقع جمهوری اسلامی ایران در مورد توانایی خود برای رو در رو قرار دادن قدرت بزرگ و ایستادگی در مقابل آنها، بیش از حد حساب باز کرده است.

 

     2 ::: تبیین نشدن

 

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال آمریکا هیچ گاه به طور کامل و حتی به صورت ضمنی تبیین نشده و هیچ گاه به طور جدی مطرح نگردیده و مورد ارزیابی قرار نگرفته است؛ چه مخالفان رابطه با آمریکا و چه موافقان آن هرگز نخواسته یا نتوانسته اند دلایل خود را به صورت شفاف در معرض نقد افکار عمومی و صاحب نظران قرار دهند.

 

این که این وضع چرا و چگونه ایجاد شده و به چه دلیل غیر قابل تغییر است نیز هیچ گاه مورد بررسی واقع نشد، شاید دلیل آن این باشد که سال های متمادی، اصولا هیچ گونه بحث جدی در مورد روابط ایران و آمریکا در داخل کشور مطرح نشده و منتقدان نتوانسته اند این سیاست را به طور جدی مورد نقد قرار دهند. و طرف داران آن نیز در قالب های ایدئولوژیک به دفاع از آن پرداخته اند. در تمامی مقاطع گوناگون پس از پیروزی انقلاب، این وضعیت تداوم پیدا کرد و همین موجب شده که مطالعه علمی مسائل ایران و آمریکا دشوار و حتی غیر ممکن شود.

 

از سویی دیگر، چگونگی روابط ایران و آمریکا به مقوله ای کاملا سیاسی، احساسی و هیجانی تبدیل شده و در واقع، طی سال های گذشته هیچ یک از مقامات کشور نخواسته اند آن را تبیین کنند. صاحب نظران نیز نتوانسته اند در مورد آن بحث کنند و به همین دلیل هم به طور فزاینده ای بر ابهام و پیچیدگی آن افزوده شده و به معضلی لاینحل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است.

 

البته در حال حاظر فضای مناسبی برای بررسی این وضعیت به وجود آمده است که می توان برای خروج از این بن بست، راه های گوناگون را مورد بررسی قرار داد. بنابراین، شرایط حاضر، وضعیت مناسبی برای بررسی جدی تر این مقوله یعنی روابط ایران و آمریکا و مطالعه علل و آثار آن و راه های خروج از وضعیت کنونی فراهم آورده است.

 

سرباز عقل: ایران و آمریکا: مقصود رنجبر // روابط جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا